mil
2012-01-06, ostatnia aktualizacja 2012-01-06 20:50
Kiedy 40 lat temu, szóstego stycznia 1972 roku, milicja zatrzymała Zdzisława Marchwickiego, społeczeństwo odetchnęło z ulgą. Niemal wszyscy wierzyli, że wreszcie udało się złapać "Wampira z Zagłębia", który zamordował co najmniej 14 kobiet. Byli jednak też i tacy, którzy uważali, że Marchwicki to... kozioł ofiarny, na którego śledczy tylko czekali. Czy ten człowiek mógł być po prostu ofiarą zdesperowanej milicji, która przez osiem lat nie potrafiła złapać prawdziwego sprawcy i postanowiła wszelkimi sposobami wrobić kogoś w zabójstwa?
Zdzisław Marchwicki przed sądem
Zdzisław Marchwicki w więzieniu
więcej zdjęć Siódmego listopada 1964 roku, w Dąbrówce Małej, zamordowana zostaje 58-letnia Anna Macek. Kobieta ginie od siedmiu ran tłuczonych, zadanych w głowę. Śledczy znajdują ją z głową całą we krwi, podciągniętą do piersi spódnicą i bielizną ściągniętą do kolan. Podejrzewają, że zabójstwo miało motyw seksualny.
Od tego dnia, na terenie Zagłębia Śląsko-Dąbrowskiego, rozpoczyna się fala morderstw. Sprawca zawsze działa w podobny sposób: idzie za ofiarą, a kiedy znajdują się w odludnym miejscu, uderza ją tępym narzędziem w głowę. Gdy kobieta upada, zadaje jej jeszcze wiele ciosów, doprowadzając do śmierci. Następnie obnaża ofiarę, bawi się jej narządami, czasami okrada z rzeczy osobistych.
"Anna"
Policja orientuje się, że ma do czynienia z seryjnym mordercą w lipcu 1965 roku. Sprawca zaatakował już w taki sam sposób cztery razy, trzy kobiety udało mu się zabić. W katowickiej komendzie zostaje powołana specjalna grupa dochodzeniowa o nazwie "Anna", która ma za zadanie złapać "Wampira". Jej naczelnikiem zostaje naczelnik Wydziału Specjalnego KW MO ppłk Jerzy Gruba. Przez podwładnych oceniany jako chorobliwie ambitny.
Wiadomość o grasującym seryjnym mordercy szybko rozchodzi się wśród mieszkańców Zagłębia i wywołuje psychozę. Kobiety boją się same wychodzić po zmroku; jeżeli już muszą się przemieszczać, to robią to pod eskortą mężczyzn. Niektóre zakłady pracy wynajmują busy, które odwożą pracownice pod domy. Wieczorami i w nocy na ulicach ciężko kogokolwiek spotkać.
Nieuchwytny sprawca
Milicja działa pod ogromną presją przerażonego społeczeństwa. Napastnik atakuje z dużą częstotliwością (w 1965 roku napada aż 11 razy), ale pozostaje nieuchwytny. Śledczy wpadają na pomysł, aby złapać go "na wabik". Wystawiają mundurowych przebranych za kobiety. Mężczyźni w sukienkach i perukach jednak się nie sprawdzają. Z całej Polski zostaje więc ściągnięta setka milicjantek, które będą udawały potencjalne ofiary. Zostają one przeszkolone z judo, wyposażone w miniaturowe radiostacje oraz specjalne pancerze chroniące głowę i uszy, a następnie wypuszczone w odludne miejsca. Takie "wabiki" również nie przynoszą oczekiwanego skutku.
Bratanica Gierka
Kolejny rok przynosi kolejne ofiary, a śledczy nadal stoją w miejscu. Kiedy w październiku 1966 roku z rąk "Wampira" ginie 18-letnia Jolanta Gierek, bratanica Edwarda Gierka, ówczesnego I sekretarza KW PZPR, robi się gorąco. Milicja wie, że władza szczególnie przygląda się teraz jej poczynaniom i liczy, że w końcu uda się złapać zabójcę. Ale ta świadomość niewiele pomaga śledztwu. Do 1968 roku liczba śmiertelnych ofiar wzrasta do 13. Grupa dochodzeniowa jest powszechnie krytykowana za nieudolność i nieskuteczność. Milicja wyznacza więc nagrodę za pomoc w ujęciu sprawcy - milion złotych.
Po tej informacji śledczy zostają dosłownie zalani donosami. Wiele z nich pochodzi od żon, chcących się pozbyć mężów, wiele od osób pragnących zaszkodzić wrogom. Milicjanci skrupulatnie wszystko sprawdzają; chodzą od domu do domu i przepytują podejrzanych.
Jaki jest "Wampir"
Na podstawie zebranych materiałów, powstaje model hipotetycznych 483 cech fizycznych i psychicznych, którymi ma wyróżniać się sprawca, a do pomocy polskim śledczym włącza się amerykański ekspert dr James Brussel. Specjalista który był m.in. profilerem w słynnej amerykańskiej sprawie Dusiciela z Bostonu, kreśli portret psychologiczny "Wampira z Zagłębia": "Jako typ paranoidalny jest on w swoich poczynaniach precyzyjny, jest ostrożny, planuje starannie swoje działania, jest schludny, lubi porządek, jest czysty" - pisze. "Trzyma się z dala od ludzi (). Jego jedynym sposobem osiągania zadowolenia seksualnego jest masturbacja lub - symbolicznie, jak ze swymi ofiarami - pewna kombinacja fetyszyzmu i zemsty na matce i całym rodzaju żeńskim (...) Ma wykształcenie średnie lub wyższe, być może o charakterze technicznym".
Wkrótce milicja wyłania ponad 250 podejrzanych.
Żona "Wampira"
Rok 1969 mija bez zbrodni, a w 1970 roku ginie 14. ofiara "Wampira" - Jadwiga Kucia. Śledczy nadal intensywnie pracują nad sprawą i przesłuchują kolejnych podejrzanych. Jeden z nich - chory psychicznie, znęcający się nad rodziną, Piotr Olszewa - zeznaje, że jest poszukiwanym zabójcą. Z braku dowodów zostaje jednak wypuszczony na wolność. 10 dni później mężczyzna zabija nożem żonę, dzieci morduje młotkiem, a następnie oblewa benzyną siebie i dom i podpala. Nie udaje się go uratować. Po latach przez wielu będzie uważany za prawdziwego "Wampira".
Przez następne dwa lata w śledztwie nie widać nadziei na przełom, a dowództwo milicji zaczyna się bać o swoje stanowiska. Ktoś w końcu musi odpowiedzieć za porażkę w sprawie złapania "Wampira". Wtedy "na pomoc" przychodzi Maria Marchwicka. Kobieta zgłasza się do śledczych i oświadcza, że jej mąż, Zdzisław (który był na liście podejrzanych), jest poszukiwanym zabójcą. Za jego ujawnienie, domaga się obiecanej nagrody.
Szóstego stycznia 1972 roku milicja aresztuje Zdzisława Marchwickiego. Kiedy po niego przyjeżdżają mundurowi, ten - nie wiedząc o co chodzi - mówi: "Dwa samochody marki Wołga no to po takiego jednego człowieka, jak ja? Ile was tu jest, jakbyście co najmniej tego wampira ujęli". Te słowa zostają później przeinaczone i do akt trafia zapis: "O proszę, nareszcie ście wampira ujęli".
Nie jest do końca jasne, dlaczego milicja tak ufnie podchodzi do informacji przekazanych przez Marchwicką, która nie przedstawia właściwie żadnych mocnych dowodów przeciwko mężowi. Dzisiaj wielu uważa, że zdesperowani śledczy, w tym szczególnie ambitny szef grupy dochodzeniowej, po prostu musieli w końcu "kogoś" złapać.
Spór o winę
Trzy dni po aresztowaniu Zdzisława, gazety informują, że "ujęto osobnika podejrzanego o dokonanie serii potwornych zbrodni" i zamieszczają przy artykułach zdjęcie Marchwickiego. Mimo, że nic jeszcze nie jest pewne, społeczeństwo oddycha z ulgą i cieszy się z sukcesu mundurowych. Milicja czuje presję, że powinna dowieść, iż za kratkami siedzi prawdziwy "Wampir".
Od tego dnia, na terenie Zagłębia Śląsko-Dąbrowskiego, rozpoczyna się fala morderstw. Sprawca zawsze działa w podobny sposób: idzie za ofiarą, a kiedy znajdują się w odludnym miejscu, uderza ją tępym narzędziem w głowę. Gdy kobieta upada, zadaje jej jeszcze wiele ciosów, doprowadzając do śmierci. Następnie obnaża ofiarę, bawi się jej narządami, czasami okrada z rzeczy osobistych.
"Anna"
Policja orientuje się, że ma do czynienia z seryjnym mordercą w lipcu 1965 roku. Sprawca zaatakował już w taki sam sposób cztery razy, trzy kobiety udało mu się zabić. W katowickiej komendzie zostaje powołana specjalna grupa dochodzeniowa o nazwie "Anna", która ma za zadanie złapać "Wampira". Jej naczelnikiem zostaje naczelnik Wydziału Specjalnego KW MO ppłk Jerzy Gruba. Przez podwładnych oceniany jako chorobliwie ambitny.
Wiadomość o grasującym seryjnym mordercy szybko rozchodzi się wśród mieszkańców Zagłębia i wywołuje psychozę. Kobiety boją się same wychodzić po zmroku; jeżeli już muszą się przemieszczać, to robią to pod eskortą mężczyzn. Niektóre zakłady pracy wynajmują busy, które odwożą pracownice pod domy. Wieczorami i w nocy na ulicach ciężko kogokolwiek spotkać.
Nieuchwytny sprawca
Milicja działa pod ogromną presją przerażonego społeczeństwa. Napastnik atakuje z dużą częstotliwością (w 1965 roku napada aż 11 razy), ale pozostaje nieuchwytny. Śledczy wpadają na pomysł, aby złapać go "na wabik". Wystawiają mundurowych przebranych za kobiety. Mężczyźni w sukienkach i perukach jednak się nie sprawdzają. Z całej Polski zostaje więc ściągnięta setka milicjantek, które będą udawały potencjalne ofiary. Zostają one przeszkolone z judo, wyposażone w miniaturowe radiostacje oraz specjalne pancerze chroniące głowę i uszy, a następnie wypuszczone w odludne miejsca. Takie "wabiki" również nie przynoszą oczekiwanego skutku.
Kolejny rok przynosi kolejne ofiary, a śledczy nadal stoją w miejscu. Kiedy w październiku 1966 roku z rąk "Wampira" ginie 18-letnia Jolanta Gierek, bratanica Edwarda Gierka, ówczesnego I sekretarza KW PZPR, robi się gorąco. Milicja wie, że władza szczególnie przygląda się teraz jej poczynaniom i liczy, że w końcu uda się złapać zabójcę. Ale ta świadomość niewiele pomaga śledztwu. Do 1968 roku liczba śmiertelnych ofiar wzrasta do 13. Grupa dochodzeniowa jest powszechnie krytykowana za nieudolność i nieskuteczność. Milicja wyznacza więc nagrodę za pomoc w ujęciu sprawcy - milion złotych.
Po tej informacji śledczy zostają dosłownie zalani donosami. Wiele z nich pochodzi od żon, chcących się pozbyć mężów, wiele od osób pragnących zaszkodzić wrogom. Milicjanci skrupulatnie wszystko sprawdzają; chodzą od domu do domu i przepytują podejrzanych.
Jaki jest "Wampir"
Na podstawie zebranych materiałów, powstaje model hipotetycznych 483 cech fizycznych i psychicznych, którymi ma wyróżniać się sprawca, a do pomocy polskim śledczym włącza się amerykański ekspert dr James Brussel. Specjalista który był m.in. profilerem w słynnej amerykańskiej sprawie Dusiciela z Bostonu, kreśli portret psychologiczny "Wampira z Zagłębia": "Jako typ paranoidalny jest on w swoich poczynaniach precyzyjny, jest ostrożny, planuje starannie swoje działania, jest schludny, lubi porządek, jest czysty" - pisze. "Trzyma się z dala od ludzi (). Jego jedynym sposobem osiągania zadowolenia seksualnego jest masturbacja lub - symbolicznie, jak ze swymi ofiarami - pewna kombinacja fetyszyzmu i zemsty na matce i całym rodzaju żeńskim (...) Ma wykształcenie średnie lub wyższe, być może o charakterze technicznym".
Wkrótce milicja wyłania ponad 250 podejrzanych.
Żona "Wampira"
Rok 1969 mija bez zbrodni, a w 1970 roku ginie 14. ofiara "Wampira" - Jadwiga Kucia. Śledczy nadal intensywnie pracują nad sprawą i przesłuchują kolejnych podejrzanych. Jeden z nich - chory psychicznie, znęcający się nad rodziną, Piotr Olszewa - zeznaje, że jest poszukiwanym zabójcą. Z braku dowodów zostaje jednak wypuszczony na wolność. 10 dni później mężczyzna zabija nożem żonę, dzieci morduje młotkiem, a następnie oblewa benzyną siebie i dom i podpala. Nie udaje się go uratować. Po latach przez wielu będzie uważany za prawdziwego "Wampira".
Przez następne dwa lata w śledztwie nie widać nadziei na przełom, a dowództwo milicji zaczyna się bać o swoje stanowiska. Ktoś w końcu musi odpowiedzieć za porażkę w sprawie złapania "Wampira". Wtedy "na pomoc" przychodzi Maria Marchwicka. Kobieta zgłasza się do śledczych i oświadcza, że jej mąż, Zdzisław (który był na liście podejrzanych), jest poszukiwanym zabójcą. Za jego ujawnienie, domaga się obiecanej nagrody.
Szóstego stycznia 1972 roku milicja aresztuje Zdzisława Marchwickiego. Kiedy po niego przyjeżdżają mundurowi, ten - nie wiedząc o co chodzi - mówi: "Dwa samochody marki Wołga no to po takiego jednego człowieka, jak ja? Ile was tu jest, jakbyście co najmniej tego wampira ujęli". Te słowa zostają później przeinaczone i do akt trafia zapis: "O proszę, nareszcie ście wampira ujęli".
Nie jest do końca jasne, dlaczego milicja tak ufnie podchodzi do informacji przekazanych przez Marchwicką, która nie przedstawia właściwie żadnych mocnych dowodów przeciwko mężowi. Dzisiaj wielu uważa, że zdesperowani śledczy, w tym szczególnie ambitny szef grupy dochodzeniowej, po prostu musieli w końcu "kogoś" złapać.
Spór o winę
Trzy dni po aresztowaniu Zdzisława, gazety informują, że "ujęto osobnika podejrzanego o dokonanie serii potwornych zbrodni" i zamieszczają przy artykułach zdjęcie Marchwickiego. Mimo, że nic jeszcze nie jest pewne, społeczeństwo oddycha z ulgą i cieszy się z sukcesu mundurowych. Milicja czuje presję, że powinna dowieść, iż za kratkami siedzi prawdziwy "Wampir".
Ale w grupie dochodzeniowej wielu nie jest co do tego przekonanych. "Anna" dzieli się na dwa obozy - wierzących w winę Marchwickiego, i w nią wątpiących. Spór zostaje rozwiązany szybko: wątpiący zostają odsunięci od sprawy, albo nawet wyrzuceni z pracy, a reszta zabiera się do zbierania dowodów, które pozwolą na przedstawienie aktu oskarżenia.
Zboczony sadysta
Zdzisław nie przyznaje się do winy. Początkowo obciążają go głównie zeznania żony. Maria Marchwicka twierdzi, że jej mąż jest sadystycznym awanturnikiem, znęcającym się nad dziećmi, a nawet je molestującym (miał je dotykać w miejscach intymnych). Dodaje, że "był zboczony", bo wykorzystywał ją, gdy miała ataki padaczki. Śledczym ten obraz pasuje do profilu poszukiwanego mordercy.
Kilka miesięcy po zatrzymaniu Zdzisława, śledczy aresztują również jego braci, Jana i Henryka oraz siostrę Halinę Flak i jej syna Zdzisława. Zatrzymany zostaje także przyjaciel Jana - Józef K. Wszyscy mają być zamieszani w sprawę "Wampira".
Jan, który był kierownikiem sekretariatu Wydziału Prawa i Administracji UŚ, ma być zamieszany w jakąś aferę łapówkarską. Jest też homoseksualistą. Według milicji, o obu faktach z życia brata Zdzisława wiedziała ostatnia ofiara "Wampira" - dr Jadwiga Kucia. Kobieta miała szantażować Jana ujawnieniem tych informacji, dlatego też zależało mu na jej śmierci. O pozbycie się Kuci, Jan poprosił Zdzisława. Do pomocy wzięli Józefa K. i Henryka, który miał stać na czatach, i zamordowali kobietę.
Halina Flak jest podejrzana o przyjmowanie rzeczy osobistych ofiar Marchwickiego, wiedząc, że pochodzą one z przestępstwa. Jej młody syn Zdzisław miał wiedzieć o zabójstwach i ukrywać to przed milicją.
"Ale to nieprawda"
Zbieranie dowodów i przesłuchania ws. "Wampira" trwają ponad dwa lata. W tym czasie do celi Henryka Marchwickiego przychodzą mundurowi i zaczynają nakłaniać go do zeznań. Twierdzą, że jego żona znajduje coraz to nowych kochanków, a on nic nie robi, żeby wyjść i tę sprawę rozwiązać. Potem kolega z celi opowiada mu, że jego dom jest okradany, a dzieci zabrano do domu dziecka. Henryk jest coraz bardziej zdesperowany. W końcu postanawia zeznawać. Przyznaje, że razem z braćmi zamordował Jadwigę Kucię. Podczas 80 przesłuchań podaje jednak aż 20 różnych wersji tego wydarzenia, które nie pasują do opisu zbrodni. W końcu podpisuje protokół, który zgadza się z dowodami zebranymi przez śledczych.
Reszta rodziny Marchwickich również jest zdesperowana. Zaczynają zeznawać, ale prawie nic się nie zgadza. W końcu proszą śledczych, aby napisali co trzeba, a oni podpiszą. Józef K. przyjaciel brata Zdzisława po obietnicy otrzymania łagodnego wyroku zeznaje, że razem z Marchwickimi zamordował Kucię i opisuje zbrodnię. Podobnie jak inni, chce jak najszybciej wyjść na wolność.
Zmęczony długimi przesłuchaniami i oskarżeniami ze strony rodziny Zdzisław w końcu przyznaje się do zbrodni. Opowiadając o rzekomych zabójstwach podaje jednak szczegóły napaści, które nigdy nie miały miejsca. Czasami podpisuje protokoły przesłuchań i dodaje dopisek "ale to nieprawda". Raz zdesperowany wyrywa oficerowi protokół i próbuje go zjeść.
Śledczy tymczasem zbierają dowody. Niektóre są tworzone na siłę, jak chociażby pejcz znaleziony u dziadka Marchwickich, którym to Zdzisław miał mordować ofiary. Pejcz będzie jednym z ważniejszych dowodów w sądzie, chociaż nigdy nie znaleziono na nim śladów krwi i był to przedmiot zbyt giętki, aby zadawać takie obrażenia, jakich doznały zabite kobiety.
Akta sprawy obejmują 166 tomów.
Wątpliwe dowody
Proces rusza 18 września 1974 roku i zostaje zorganizowany w Klubie Fabrycznym Zakładów Cynkowych "Silesia" w Katowicach. Ma być pokazowy i taki też jest. Na sali rozpraw czasami zbiera się aż 800 osób publiczności. Zdzisław Marchwicki ma odpowiadać za 14 zabójstw i sześć usiłowań.
Oskarżenie od początku stara się zohydzić całą rodzinę Marchwickich społeczeństwu. Przedstawia się ich jako degeneratów, alkoholików, zboczeńców, prostytutki. Słowem - ludzi, których nie ma co żałować.
Przed sądem przedstawiane są rzekome dowody winy Marchwickiego. Jest wśród nich m.in. portmonetka jednej z ofiar. Znalazł ją na śmietniku upośledzony umysłowo chłopak. Nie ma żadnych śladów mówiących, kto mógłby ją tam wyrzucić. Ale sąd uznaje, że skoro Zdzisław był konwojentem, mógł to zrobić.
Oskarżenie ma także odciski palców, które prawdopodobny sprawca zostawił na rowerze jednej z zamordowanych ofiar. Linie papilarne nie odpowiadają odciskom Marchwickiego. Na dodatek eksperci ustalili wcześniej, że sposób zadawania ciosów przez zabójcę wskazuje, iż był on mańkutem. Zdzisław jest praworęczny. Wcześniejsza opinia zostaje utajniona i nie pojawia się podczas procesu.
Ponadto dowody wskazują na to, że "Wampir" działał z pobudek seksualnych. Tak jak określili to specjaliści, najprawdopodobniej nie był zdolny do współżycia i miał problemy z erekcją. Satysfakcję osiągał tylko w momencie zabijania, lub bawienia się narządami ofiary. Tymczasem zeznania kochanek i żony Marchwickiego przedstawiają go jako w pełni zdolnego do kontaktów seksualnych mężczyznę.
Zdzisława poważnie obciążają także zeznania żony, opowiadającej o nim jako o brutalnym tyranie i zboczeńcu. Tę wersję potwierdzają dzieci (które po latach wyznają, że zostały do tego zmuszone, głównie przez matkę). Sama Maria powie później, że to ona ciągle biła męża, a on kochał ją nad życie.
Pod koniec procesu Marchwicki wygląda na zmęczonego i zrezygnowanego. Wszyscy obrócili się przeciwko niemu, nawet własne dzieci. Nie chce już przychodzić na kolejne rozprawy. Mówi do sędziego: "No że ja nie, ja nie chcę już po prostu zeznawać, bo nie mam nic do powiedzenia. Wiele zawiniłem, to na pewno, że tak postąpiłem, tego żałuje, no ale dzisiaj to już za późno". Sąd na to: "No to ostatnie pytanie: oskarżony przyznaje się, czy nie". Marchwicki: "No cóż, że, Najwyższy Sądzie, cóż to jest za różnica". Sąd: "Czy oskarżony jest mordercą?" Marchwicki: "No z tego co słyszałem, co się dowiedziałem, no to chyba tak". Słowa te zostają uznane za przyznanie się do winy.
Walka o dobre imię
28 lipca 1975 roku sąd uznaje Zdzisława Marchwickiego za winnego zarzucanych mu czynów i skazuje go na karę śmierci. Jego brat Jan dostaje taką samą karę za udział w zabójstwie Jadwigi Kuci. Henryk za pomoc w zabójstwie zostaje skazany na 25 lat więzienia. Pozostali oskarżeni dostają od czterech do pięciu lat więzienia.
Kiedy Zdzisław czeka na wyrok, współwięzień (za obietnicę natychmiastowego skrócenia wyroku), namawia go do napisania pamiętnika. Mówi Marchwickiemu, że im dłużej będzie pisał, tym dłużej pożyje.
Zdzisław własnoręcznie opisuje historię swojego życia, oraz zbrodni, które popełnił. Jego pamiętnik zostanie później uznany jako koronny dowód na to, że milicja złapała prawdziwego "Wampira z Zagłębia". Niewierzący w winę Marchwickiego poddadzą zaś w wątpliwość jego autentyczność. Nie tyle ręki (bo to on pisał), ile treści. Łatwo bowiem zauważyć używane podczas opisów zbrodni zwroty jak z raportu policyjnego, np. "dokonałem zabójstwa", "oddaliłem się w kierunku".
Zdzisław Marchwicki i jego brat Jan zostają straceni w garażu policyjnym w Katowicach. Skazany na 25 lat Henryk, wychodzi na wolność po 20 latach. Postanawia walczyć o dobre imię braci i przyznaje, że fałszywie ich oskarżał. Zaczyna głośno mówić o tym, że Zdzisław był kozłem ofiarnym, którego milicja musiała w końcu znaleźć. Niedługo potem umiera nagle, w - jak wielu twierdzi - niewyjaśnionych okolicznościach. Jako oficjalną przyczynę podaje się upadek ze schodów.
Zboczony sadysta
Zdzisław nie przyznaje się do winy. Początkowo obciążają go głównie zeznania żony. Maria Marchwicka twierdzi, że jej mąż jest sadystycznym awanturnikiem, znęcającym się nad dziećmi, a nawet je molestującym (miał je dotykać w miejscach intymnych). Dodaje, że "był zboczony", bo wykorzystywał ją, gdy miała ataki padaczki. Śledczym ten obraz pasuje do profilu poszukiwanego mordercy.
Kilka miesięcy po zatrzymaniu Zdzisława, śledczy aresztują również jego braci, Jana i Henryka oraz siostrę Halinę Flak i jej syna Zdzisława. Zatrzymany zostaje także przyjaciel Jana - Józef K. Wszyscy mają być zamieszani w sprawę "Wampira".
Jan, który był kierownikiem sekretariatu Wydziału Prawa i Administracji UŚ, ma być zamieszany w jakąś aferę łapówkarską. Jest też homoseksualistą. Według milicji, o obu faktach z życia brata Zdzisława wiedziała ostatnia ofiara "Wampira" - dr Jadwiga Kucia. Kobieta miała szantażować Jana ujawnieniem tych informacji, dlatego też zależało mu na jej śmierci. O pozbycie się Kuci, Jan poprosił Zdzisława. Do pomocy wzięli Józefa K. i Henryka, który miał stać na czatach, i zamordowali kobietę.
Halina Flak jest podejrzana o przyjmowanie rzeczy osobistych ofiar Marchwickiego, wiedząc, że pochodzą one z przestępstwa. Jej młody syn Zdzisław miał wiedzieć o zabójstwach i ukrywać to przed milicją.
"Ale to nieprawda"
Zbieranie dowodów i przesłuchania ws. "Wampira" trwają ponad dwa lata. W tym czasie do celi Henryka Marchwickiego przychodzą mundurowi i zaczynają nakłaniać go do zeznań. Twierdzą, że jego żona znajduje coraz to nowych kochanków, a on nic nie robi, żeby wyjść i tę sprawę rozwiązać. Potem kolega z celi opowiada mu, że jego dom jest okradany, a dzieci zabrano do domu dziecka. Henryk jest coraz bardziej zdesperowany. W końcu postanawia zeznawać. Przyznaje, że razem z braćmi zamordował Jadwigę Kucię. Podczas 80 przesłuchań podaje jednak aż 20 różnych wersji tego wydarzenia, które nie pasują do opisu zbrodni. W końcu podpisuje protokół, który zgadza się z dowodami zebranymi przez śledczych.
Reszta rodziny Marchwickich również jest zdesperowana. Zaczynają zeznawać, ale prawie nic się nie zgadza. W końcu proszą śledczych, aby napisali co trzeba, a oni podpiszą. Józef K. przyjaciel brata Zdzisława po obietnicy otrzymania łagodnego wyroku zeznaje, że razem z Marchwickimi zamordował Kucię i opisuje zbrodnię. Podobnie jak inni, chce jak najszybciej wyjść na wolność.
Zmęczony długimi przesłuchaniami i oskarżeniami ze strony rodziny Zdzisław w końcu przyznaje się do zbrodni. Opowiadając o rzekomych zabójstwach podaje jednak szczegóły napaści, które nigdy nie miały miejsca. Czasami podpisuje protokoły przesłuchań i dodaje dopisek "ale to nieprawda". Raz zdesperowany wyrywa oficerowi protokół i próbuje go zjeść.
Śledczy tymczasem zbierają dowody. Niektóre są tworzone na siłę, jak chociażby pejcz znaleziony u dziadka Marchwickich, którym to Zdzisław miał mordować ofiary. Pejcz będzie jednym z ważniejszych dowodów w sądzie, chociaż nigdy nie znaleziono na nim śladów krwi i był to przedmiot zbyt giętki, aby zadawać takie obrażenia, jakich doznały zabite kobiety.
Akta sprawy obejmują 166 tomów.
Wątpliwe dowody
Proces rusza 18 września 1974 roku i zostaje zorganizowany w Klubie Fabrycznym Zakładów Cynkowych "Silesia" w Katowicach. Ma być pokazowy i taki też jest. Na sali rozpraw czasami zbiera się aż 800 osób publiczności. Zdzisław Marchwicki ma odpowiadać za 14 zabójstw i sześć usiłowań.
Oskarżenie od początku stara się zohydzić całą rodzinę Marchwickich społeczeństwu. Przedstawia się ich jako degeneratów, alkoholików, zboczeńców, prostytutki. Słowem - ludzi, których nie ma co żałować.
Przed sądem przedstawiane są rzekome dowody winy Marchwickiego. Jest wśród nich m.in. portmonetka jednej z ofiar. Znalazł ją na śmietniku upośledzony umysłowo chłopak. Nie ma żadnych śladów mówiących, kto mógłby ją tam wyrzucić. Ale sąd uznaje, że skoro Zdzisław był konwojentem, mógł to zrobić.
Oskarżenie ma także odciski palców, które prawdopodobny sprawca zostawił na rowerze jednej z zamordowanych ofiar. Linie papilarne nie odpowiadają odciskom Marchwickiego. Na dodatek eksperci ustalili wcześniej, że sposób zadawania ciosów przez zabójcę wskazuje, iż był on mańkutem. Zdzisław jest praworęczny. Wcześniejsza opinia zostaje utajniona i nie pojawia się podczas procesu.
Ponadto dowody wskazują na to, że "Wampir" działał z pobudek seksualnych. Tak jak określili to specjaliści, najprawdopodobniej nie był zdolny do współżycia i miał problemy z erekcją. Satysfakcję osiągał tylko w momencie zabijania, lub bawienia się narządami ofiary. Tymczasem zeznania kochanek i żony Marchwickiego przedstawiają go jako w pełni zdolnego do kontaktów seksualnych mężczyznę.
Zdzisława poważnie obciążają także zeznania żony, opowiadającej o nim jako o brutalnym tyranie i zboczeńcu. Tę wersję potwierdzają dzieci (które po latach wyznają, że zostały do tego zmuszone, głównie przez matkę). Sama Maria powie później, że to ona ciągle biła męża, a on kochał ją nad życie.
Pod koniec procesu Marchwicki wygląda na zmęczonego i zrezygnowanego. Wszyscy obrócili się przeciwko niemu, nawet własne dzieci. Nie chce już przychodzić na kolejne rozprawy. Mówi do sędziego: "No że ja nie, ja nie chcę już po prostu zeznawać, bo nie mam nic do powiedzenia. Wiele zawiniłem, to na pewno, że tak postąpiłem, tego żałuje, no ale dzisiaj to już za późno". Sąd na to: "No to ostatnie pytanie: oskarżony przyznaje się, czy nie". Marchwicki: "No cóż, że, Najwyższy Sądzie, cóż to jest za różnica". Sąd: "Czy oskarżony jest mordercą?" Marchwicki: "No z tego co słyszałem, co się dowiedziałem, no to chyba tak". Słowa te zostają uznane za przyznanie się do winy.
Walka o dobre imię
28 lipca 1975 roku sąd uznaje Zdzisława Marchwickiego za winnego zarzucanych mu czynów i skazuje go na karę śmierci. Jego brat Jan dostaje taką samą karę za udział w zabójstwie Jadwigi Kuci. Henryk za pomoc w zabójstwie zostaje skazany na 25 lat więzienia. Pozostali oskarżeni dostają od czterech do pięciu lat więzienia.
Kiedy Zdzisław czeka na wyrok, współwięzień (za obietnicę natychmiastowego skrócenia wyroku), namawia go do napisania pamiętnika. Mówi Marchwickiemu, że im dłużej będzie pisał, tym dłużej pożyje.
Zdzisław własnoręcznie opisuje historię swojego życia, oraz zbrodni, które popełnił. Jego pamiętnik zostanie później uznany jako koronny dowód na to, że milicja złapała prawdziwego "Wampira z Zagłębia". Niewierzący w winę Marchwickiego poddadzą zaś w wątpliwość jego autentyczność. Nie tyle ręki (bo to on pisał), ile treści. Łatwo bowiem zauważyć używane podczas opisów zbrodni zwroty jak z raportu policyjnego, np. "dokonałem zabójstwa", "oddaliłem się w kierunku".
Zdzisław Marchwicki i jego brat Jan zostają straceni w garażu policyjnym w Katowicach. Skazany na 25 lat Henryk, wychodzi na wolność po 20 latach. Postanawia walczyć o dobre imię braci i przyznaje, że fałszywie ich oskarżał. Zaczyna głośno mówić o tym, że Zdzisław był kozłem ofiarnym, którego milicja musiała w końcu znaleźć. Niedługo potem umiera nagle, w - jak wielu twierdzi - niewyjaśnionych okolicznościach. Jako oficjalną przyczynę podaje się upadek ze schodów.
Jeśli okaże się, że Andrzej Lepper wziął leki rano, w dniu, kiedy znaleziono go martwego - a tak prawdopodobnie było, jeśli stwierdzona we krwi dawka mieści się w normie - to znaczy, że nie miał zamiaru odbierać sobie życia. Gdyby chodziło mu po głowie samobójstwo, nie brałby leków, bo po co? Skoro je zażył to znaczy, że miał zamiar dalej żyć
Czytaj dalej
