 |
Michael McCarthy/01.08.2008 07:00
Mężczyźni i kobiety zachowują się inaczej, ponieważ ich mózgi są organami odmiennymi fizycznie
Wyglądają na zbudowane według różnych projektów genetycznych.
Według najnowszych badań neurologicznych różnice w połączeniach nerwowych oraz substancjach chemicznych są tak wielkie, że można wysnuć wniosek, iż istnieje nie jeden, lecz dwa rodzaje ludzkiego mózgu. | |
|
Być może mężczyźni rzeczywiście są z Marsa, a kobiety z Wenus. Postrzeganie obu płci jako pochodzących z różnych planet, jeśli chodzi o reakcje emocjonalne, stało się powszechne, odkąd amerykański psychoterapeuta John Gray napisał o tym w 1992 roku swoją słynną książkę.
Jednak jeszcze do niedawna różnice te tłumaczono często działaniem hormonów płciowych u dorosłych albo społeczną presją skłaniającą mężczyzn i kobiety do zachowywania się w określony sposób. Założenia te coraz częściej jednak bywają podważane, jak wskazują najnowsze badania neurologiczne opisane w raporcie zamieszczonym w "New Scientist". Staje się jasne, że między mózgami mężczyzn i kobiet występują liczne różnice anatomiczne.
Raport Hanny Hoag zwraca uwagę, że rozbieżności te mogą wyjaśnić sporo zagadek. Na przykład dlaczego mężczyźni i kobiety narażeni są na inne zaburzenia zdrowia psychicznego, czemu niektóre lekarstwa działają dobrze na jedną płeć, ale mają nikły wpływ na drugą, i dlaczego chroniczne bóle dotykają częściej kobiet niż mężczyzn.
Choć od dawna było wiadomo, że istnieją pewne różnice w budowie mózgu obu płci, sądzono, że ograniczają się one do podwzgórza, obszaru odpowiedzialnego między innymi za przyjmowanie pokarmu, walkę i popęd płciowy. Teraz jednak coraz wyraźniej przekonujemy się, że rozmiary wielu struktur w mózgu kobiety są inne niż u mężczyzny.
Przeprowadzone przez naukowców z Harvard Medical School badania dowiodły, że części przedniego płatu kontrolujące podejmowanie decyzji i rozwiązywanie problemów są proporcjonalnie większe u kobiet, podobnie jak kora limbiczna regulująca emocje. Inne badania wykazały, że odpowiedzialny za pamięć krótkotrwałą i orientację przestrzenną hipokamp jest również stosunkowo większy u pań niż u panów – "co może zaskakiwać, zważywszy stereotyp, że kobiety kiepsko czytają mapę", mówi raport.
Do obszarów mózgu, które są większe u płci brzydkiej, należy płat ciemieniowy – przetwarza on sygnały z organów czuciowych i odpowiada za postrzeganie przestrzeni – oraz ciało migdałowate – kontroluje emocje oraz zachowanie społeczne i seksualne. – Sam fakt, że jakaś struktura jest innej wielkości, sugeruje różnice w sposobie funkcjonowania – twierdzi dr Larry Cahill z Ośrodka Neurobiologii Uczenia się i Pamięci w University of California w Irvine.
Jednym z obszarów badań są mechanizmy tłumienia bólu przez mózg. Być może u obu płci funkcjonują one odmiennie. To tłumaczyłoby, dlaczego kobiety potrafią lepiej znosić długotrwały ból i skąd biorą się różnice w reakcji na leki uśmierzające będące pochodnymi opium.
Zdrowie psychiczne to kolejna dziedzina, gdzie różnice w budowie mózgu mogą dostarczyć pewnych wyjaśnień. U kobiet dwukrotnie częściej niż u mężczyzn diagnozuje się depresję. Może to być związane z poziomem neuroprzekaźnika – serotoniny. Chłopcy z kolei są bardziej zagrożeni autyzmem, syndromem Tourette’a, dysleksją, ADHD i wczesną schizofrenią. Zdaniem Margaret McCarthy z University of Maryland w Baltimore częściowo odpowiedzialne za to są substancje zwane prostaglandynami, "nadające płeć" mózgowi chłopca już w czasie narodzin.
Trzecim przypadkiem, w którym odmienna budowa mózgu może tłumaczyć różnice w zachowaniu, jest konsumpcja narkotyków. Mężczyźni niemal dwukrotnie częściej niż kobiety używają kokainy (prawdopodobnie z uwagi na czynniki społeczne). Za to kobiety zażywające ten narkotyk uzależniają się szybciej i kiedy zaczynają szukać pomocy, zwykle znajdują się już w poważniejszym stadium nałogu.
Jednym z powodów, dla których fizjologiczne różnice między męskim a kobiecym mózgiem nie zostały zauważone wcześniej, może być fakt, że większość naszej wiedzy na temat tego organu pochodzi z badań nad mężczyznami i zwierzętami. "Jeżeli choćby cząstka wniosków nie sprawdza się w przypadku kobiet, oznacza to, że olbrzymi gmach wiedzy powstał na kruchych fundamentach" – konkluduje raport.
Profesor Jeff Mogil z McGill University w Montrealu w Kanadzie, który udowodnił znaczne różnice w odczuwaniu bólu przez mężczyzn i kobiety, stawia sprawę jeszcze ostrzej. Jest zdziwiony, że tak wielu naukowców nie uwzględniało w swoich eksperymentach samic zwierząt. – To skandaliczne – mówi. – Kobiety częściej odczuwają ból, a mimo to naszym podstawowym modelem w badaniach nad bólem jest samiec szczura.
***
Przewodnik po męskich i żeńskich systemach sterowania:
Podejmowanie decyzji i rozwiązywanie problemów:
kontroluje to płat czołowy, proporcjonalnie większy u kobiet.
Reakcje emocjonalne:
odpowiada za nie kora stara (limbiczna), również stosunkowo większa u kobiet.
Postrzeganie przestrzeni:
kontrolowane przez płat ciemieniowy regulujący nasze poruszanie się. Proporcjonalnie większy u mężczyzn.
Pamięć emocjonalna:
domena ciała migdałowatego, większego u mężczyzn. Przypominając sobie zdarzenie wiążące się z silnymi emocjami, mężczyźni uruchamiają prawą, a kobiety lewą stronę tego obszaru. Mężczyźni pamiętają sedno doświadczenia, a kobiety jego szczegóły.
Tłumienie bólu:
kontrolowane przez okołowodociągową substancję szarą w śródmózgowiu. Łagodzi ból u mężczyzn, choć niekoniecznie u kobiet.
***
Co o badaniach sądzą eksperci?
Rosie Boycott, założycielka "Spare Rib Magazine": – Między mózgiem kobiety i mężczyzny są istotne różnice. Pamiętam, jak w latach 70. moje przyjaciółki-feministki z nabożeństwem dawały swoim córeczkom do zabawy ciężarówki, a synków chciały nauczyć upodobania do różowego koloru. To nigdy się nie udało. Małe dzieci obojga płci miały odmienne preferencje co do kolorów oraz tego, czym chciały się bawić.
Oliver James, psycholog: – W kwestii roli genów lub środowiska niczego to nie dowodzi. To czyste spekulacje. Wielkość poszczególnych obszarów mózgu może zależeć od doświadczeń z dzieciństwa. Dla przykładu: kobiety molestowane seksualnie jako dzieci mają średnio o pięć procent mniejszą masę hipokampu niż te, które nie przeżyły takie doświadczenia.
A.C. Grayling, filozof: – Odkrycie to dotyczy w istocie nie tylko różnic między płciami, ale także między populacjami oraz grupami etnicznymi, które mają skłonności do różnych chorób i zaburzeń. Na przykład dzieci traktujemy inaczej niż dorosłych, nic więc dziwnego, że Europejczyków postrzegamy inaczej niż Azjatów, a mężczyzn inaczej niż kobiety.
Phillip Hodson, psychoterapeuta: – Te dowody mogą być wykorzystywane do wzmacniania stereotypów i to jest niepokojące. Ludzie muszą pełnić swoje funkcje wymiennie: kobiety powinny umieć wykonywać tradycyjnie męskie prace i vice versa. Długotrwałe udane związki to te, w których ludzie są do siebie podobni. Nie wierzę, że "mężczyźni są z Marsa, a kobiety z Wenus". Wszyscy jesteśmy z Ziemi.
Judi James, badaczka języka ciała: – Nie zaskakują mnie te nowe wyniki. Podobne badania prowadzone są od lat. Sądzę jednak, że zamiast kategoryzować różnice, powinniśmy pielęgnować różnorodność, indywidualność ludzi i ich dziwactwa, a nie patrzeć na to, czy są mężczyznami, czy kobietami. Uważam, że takie twierdzenia tworzą zwykle stereotypy.
Natasha Walter, pisarka feministyczna: – Sądzę, że powinniśmy być ostrożni. Nie należy przeceniać znaczenia badań pokazujących małe rozbieżności ani zakładać, że różnice zawsze będą wyraźne. Rzecz jasna, między mózgiem kobiety i mężczyzny są pewne fizyczne różnice, ale nie muszą być one wrodzone czy niezmienne. Mogą być produktem naszego środowiska i okoliczności.
więcej zdjęć
