Ustawa bioetyczna Gowina

Ustawa
z dnia ……….
o ochronie genomu ludzkiego i embrionów ludzkich.
(projekt z dnia 6 grudnia 2008)

Preambuła

Uznając, że przyrodzona, niezbywalna i nienaruszalna godność człowieka jest źródłem przynależnych mu praw i wolności, a ochrona życia ludzkiego jest koniecznym warunkiem ochrony godności człowieka, stanowi się, co następuje:

Rozdział I Przepisy ogólne

Art. 1
Ustawa określa zasady ochrony genomu ludzkiego i embrionów ludzkich, warunki zabiegów medycznie wspomaganej prokreacji oraz ustanawia Polską Radę Bioetyczną i Urząd ds. Biomedycyny

Art. 2.
Ustawa chroni godność człowieka, dobro dziecka, rodzinę i małżeństwo.

Art. 3.
Użyte w ustawie pojęcia oznaczają:
1) chimera - organizm powstały z połączenia co najmniej dwóch embrionów ludzkich lub embrionu ludzkiego z inną pluripotentną komórką ludzką lub zwierzęcą;
2) embrion ludzki - organizm ludzki powstały z połączenia ludzkiej gamety męskiej i żeńskiej lub w inny sposób, w szczególności przez wyizolowanie totipotentnej ludzkiej komórki embrionalnej.
3) gameta - żeńska lub męska ludzka komórka rozrodcza,
4) hybryda - organizm powstały z połączenia ludzkich i zwierzęcych gamet lub z połączenia w inny sposób ludzkiego i zwierzęcego kodu genetycznego;
5) implantacja - przeniesienie embrionu ludzkiego do organizmu kobiety w celu dalszego rozwoju i osiągnięcia zdolności do samodzielnego życia poza tym organizmem;
6) klonowanie - tworzenie embrionu ludzkiego, którego zapis genetyczny jest identyczny lub zbliżony w co najmniej 99,998% do zapisu genetycznego innego organizmu ludzkiego;
7) obrót gametami – nabywanie, zbywanie, pośredniczenie, udostępnianie ludzkich, żeńskich lub męskich komórek rozrodczych.
8) kriokonserwacja – przechowywanie zarodków (embrionów) i gamet w niskich temperaturach powodujących zatrzymanie procesów rozwojowych, które po rozmrożeniu mogą ulec wznowieniu

Art. 4.
Zakazane są ingerencje w genom ludzki, powodujące jego dziedziczne zmiany.

Art. 5.
1. Dokonywanie ingerencji w zapisie genetycznym gamety dopuszczalne jest wyłącznie wówczas, gdy ma na celu badania naukowe lub podejmowane jest wyłącznie w celu wyeliminowana dziedzicznej choroby genetycznej, którą obciążony jest dawca gamety.
2. Gamety, w których dokonano zamiany zapisu genetycznego w związku z realizacją badań naukowych, nie mogą być wykorzystywane w celach prokreacyjnych, a po zakończeniu tych badań podlegają zniszczeniu.
3. Na dokonanie ingerencji w zapis genetyczny gamety w celach określonych w ust. 1, konieczne jest uzyskanie zgody Prezesa Urzędu ds. Biomedycyny, a w przypadku, gdy ingerencja ta ma charakter eksperymentu, także właściwej komisji bioetycznej.

Art. 6.
Zakazane jest niszczenie embrionu ludzkiego.

Art. 7.
Zakazane jest odpłatne lub nieodpłatne rozporządzenie embrionem ludzkim.

Art. 8
Zakazany jest obrót gametami wbrew przepisom ustawy.

Art. 9.
Tworzenie embrionu ludzkiego poza organizmem kobiety dopuszczalne jest wyłącznie w ramach określonej w niniejszej ustawie procedury medycznie wspomaganej prokreacji i w celu implantowania go do organizmu kobiety.

Art. 10.
Zakazane jest tworzenie chimer i hybryd.

Art. 11.
Badania genetyczne embrionu ludzkiego dopuszczalne są wyłącznie w celach terapeutycznych mających na względzie dobro dziecka.

Rozdział II. Procedura medycznie wspomaganej prokreacji

Art. 12.
Procedurę medycznie wspomaganej prokreacji podejmuje się mając na względzie przede wszystkim wskazania medyczne i dobro dziecka.

Art. 13
Nikt nie może być zobowiązany wbrew swojemu sumieniu do udziału w procedurze medycznie wspomaganej prokreacji.

Art.14.
Procedura medycznie wspomaganej prokreacji obejmuje:
1) czynności związane z pobraniem gamet od osób zakwalifikowanych do procedury oraz przygotowaniem kobiety do implantowania embrionu ludzkiego;
2) czynności związane z tworzeniem embrionu ludzkiego i implantowaniem go do organizmu kobiety;
3) czynności diagnostyczne i terapeutyczne związane z zapewnieniem prawidłowego rozwoju implantowanego embrionu ludzkiego;
4) kriokonserwację embrionów ludzkich umożliwiających ich późniejszą implantację oraz przygotowanie embrionów ludzkich do implantowania;
5) prowadzenie rejestrów i dokumentacji.

Art. 15.
1. Czynności o charakterze medycznym wymienione w art. 14 pkt 1-4 może przeprowadzać wyłącznie uprawniony lekarz, chyba że mają one jedynie pomocniczy charakter.
2. Procedurę medycznie wspomaganej prokreacji prowadzi się w wyspecjalizowanych jednostkach działających na podstawie ustawy o zakładach opieki zdrowotnej, które uzyskały zezwolenie Prezesa Urzędu ds. Biomedycyny na prowadzenie tej procedury.
3. Zezwolenie na prowadzenie procedury medycznie wspomaganej prokreacji może uzyskać zakład opieki zdrowotnej, który:
1) zatrudnia odpowiednią liczbę lekarzy uprawnionych do przeprowadzania czynności określonych w art. 14 pkt 1-4,
2) daje rękojmię prawidłowej kriokonserwacji i przechowywania embrionów ludzkich w warunkach umożliwiających ich późniejsza implantację i rozwój w organizmie kobiety,
3) posiada zaplecze techniczne, infrastrukturę i organizację gwarantujące bezpieczeństwo wykonywanych czynności dla osób przystępujących do procedury medycznie wspomaganej prokreacji oraz tworzonych w tych procedurach embrionów ludzkich.
4. Minister Zdrowia określi w drodze rozporządzenia, po uzyskaniu opinii Naczelnej Rady Lekarskiej :
1) kwalifikacje lekarza uprawnionego do przeprowadzenia czynności medycznych określonych w ust. 1 mając na uwadze konieczność posiadania niezbędnej wiedzy z zakresu genetyki, ginekologii i położnictwa;
2) szczegółowe wymagania, jakie musi spełnić zakład opieki zdrowotnej by uzyskać zezwolenie na prowadzenie procedur medycznie wspomaganej prokreacji mając na uwadze realizację wymagań określonych w ust. 3.
5. W zezwoleniu o którym mowa w ust. 2 Prezes Urzędu ds. Biomedycyny może określić szczegółowe warunki prowadzenia procedury medycznie wspomaganej prokreacji.

Art. 16.
1. Do procedury medycznie wspomaganej prokreacji może być dopuszczona para małżeńska w stosunku do której stwierdzono brak skuteczności w leczeniu bezpłodności.
2. Wykluczone jest dopuszczenie do procedury medycznie wspomaganej prokreacji jeżeli,
1) osoby ubiegające się o przystąpienie do procedury obciążone są chorobami lub upośledzeniami genetycznymi i zachodzi wysokie prawdopodobieństwo przeniesienia ich na potomstwo;
2) kobieta ubiegająca się o przystąpienie do procedury ukończyła 40 rok życia; w szczególnie uzasadnionych wypadkach, od warunku tego można odstąpić za zgodą Prezesa Urzędu ds. Biomedycyny, jeżeli kobieta nie ukończyła 45 roku życia i nie sprzeciwia się to dobru dziecka.

Art. 17.
1. Warunkiem dopuszczenia do procedury medycznie wspomaganej prokreacji jest pisemna zgoda obojga małżonków na podjęcie czynności objętych tą procedurą, udzielona po uprzedniej szczegółowej informacji o charakterze czynności podejmowanych w ramach tej procedury, ryzyku i konsekwencjach medycznych, psychologicznych i prawnych dla dawców gamet i dziecka.
2. Procedurę medycznie wspomaganej prokreacji można podjąć dopiero po upływie co najmniej 7 dni od wyrażenia zgody o której mowa w ust. 1

Art. 18.
Procedury medycznie wspomaganej prokreacji nie prowadzi się, jeżeli:
1) zachodzą przeciwwskazania medyczne do pobrania gamet;
2) zachodzą przeciwwskazania medyczne do implantowania embrionu ludzkiego.

Art. 19.
1. W ramach procedury medycznie wspomaganej prokreacji mogą być wykorzystane wyłącznie gamety pobrane od osób uczestniczących w tej procedurze.
2. Niewykorzystane gamety mogą być za zgodą dawców poddane kriokonserwacji i wykorzystane w kolejnej procedurze wspomaganej prokreacji, w której uczestniczą dawcy.
3. Dawcy gamet mogą w każdym czasie zażądać ich zniszczenia lub przekazania na określone cele badawcze.

Art. 20.
Zakazane jest stosowanie kriokonserwacji w fazie łączenia gamet.

Art. 21.
1. W procedurze medycznie wspomaganej prokreacji można tworzyć tylko jeden embrion ludzki w celu implantowania do organizmu kobiety.
2. Tworzenie dwóch embrionów ludzkich dopuszczalne jest wyłącznie pod warunkiem ich jednoczesnej implantacji do organizmu kobiety.
3. Nie jest dopuszczalne tworzenie embrionu ludzkiego, jeżeli:
1) dawcy gamet wycofali zgodę na wykorzystanie pobranych gamet;
2) dawcy gamet nie pozostają już w związku małżeńskim;
3) dawca gamety zmarł;
4) zachodzą przesłanki określone w art. 16 ust. 2 pkt 2 lub art. 18 ust. 2;
4. Jeżeli od udzielenia zgody, o której mowa w art. 17 ust. 1 a planowanym zabiegiem zapłodnienia pozaustrojowego upłynęły 4 tygodnie na lekarzu ciąży obowiązek ustalenia i odnotowania w dokumentacji medycznej, czy dawcy gamet podtrzymują zgodę na zabieg.

Art. 22.
1. Jeżeli po utworzeniu embrionu ludzkiego zachodzą przeciwwskazania medyczne do implantowania embrionu ludzkiego lub gdy kobieta wycofa zgodę albo gdy z innych przyczyn nie ma możliwości implantowania embrionu ludzkiego, podlega on kriokonserwacji w warunkach umożliwiających jego późniejsze implantowanie i rozwój w organizmie kobiety.
2. Informacje o poddaniu embrionu ludzkiego kriokonserwacji i jej przyczynach przekazuje się niezwłocznie do Centralnego Rejestru Biomedycznego

Art. 23.
1. Procedura medycznie wspomaganej prokreacji kończy się z momentem urodzenia dziecka, obumarcia embrionu ludzkiego albo poddania embrionu ludzkiego kriokonserwacji.
2. Przystąpienie do kolejnej procedury medycznie wspomaganej prokreacji warunkowane jest spełnieniem przesłanek, o których mowa w art. 16-17 chyba, że implantowaniu do organizmu kobiety ma podlegać embrion ludzki powstały z jej gamety.

Art. 24
1. Sąd może wyrazić zgodę na implantację embrionu ludzkiego innej kobiecie w przypadku:
1) śmierci matki genetycznej;
2) wycofania zgody na implantację;
3) upływu 2 lat od daty utworzenia embrionu ludzkiego, chyba że matka genetyczna, która nie wycofała zgody na implantację, zastrzegła przedłużenie tego okresu do 3 lat.
2. Z wnioskiem o wyrażenie zgody określonej w ust. 1 wystąpić mogą osoby, które posiadają pełną zdolność do czynności prawnych. Wniosek o wyrażenie zgody małżonkowie składają wspólnie.
3. Sąd wyrazi zgodę na implantację embrionu ludzkiego, gdy brak przeciwwskazań medycznych, o których mowa w art. 18 pkt 2, a kwalifikacje osobiste małżonków uzasadniają przekonanie, że będą należycie wywiązywali się z obowiązków rodzicielskich. Przed wydaniem orzeczenia sąd może zarządzić przeprowadzenie przez kuratora sądowego wywiadu środowiskowego w celu ustalenia sytuacji wnioskodawców oraz zasięgnąć opinii placówki specjalistycznej na temat ich kwalifikacji osobistych, w szczególności prezentowanych postaw rodzicielskich.
4. Sąd może wyrazić zgodę na implantację embrionu ludzkiego, gdy brak przeciwwskazań medycznych, o których mowa w art. 18 pkt 2, kwalifikacje osobiste wnioskodawczyni uzasadniają przekonanie, że będzie należycie wywiązywała się z obowiązków rodzicielskich i nie jest możliwe zapewnienie implantacji i wychowania dziecka przez małżonków. Przed wydaniem orzeczenia sąd może zarządzić przeprowadzenie przez kuratora sądowego wywiadu środowiskowego w celu ustalenia sytuacji wnioskodawczyni oraz zasięgnąć opinii placówki specjalistycznej na temat jej kwalifikacji osobistych, w szczególności prezentowanej postawy rodzicielskiej.
5. Sąd bierze pod uwagę kolejność zgłoszeń do Centralnego Rejestru Biomedycznego składanych przez osoby ubiegające się o uzyskanie zgody na implantację embrionu ludzkiego.
6. Sąd niezwłocznie przesyła orzeczenie o zgodzie na implantację embrionu ludzkiego, które jest skuteczne od chwili wydania, do Centralnego Rejestru Biomedycznego.
7. Sąd uchyla zgodę, gdy został poinformowany przez Centralny Rejestr Biomedyczny o wycofaniu zgody na implantację lub zaistnieniu przeciwwskazań medycznych. Przed dokonaniem implantacji sąd może także uchylić zgodę z innych ważnych powodów, w szczególności gdy poweźmie wiadomość, że dobro dziecka może być zagrożone.
8. W sprawie wyrażenia zgody na implantacje embrionu ludzkiego orzeka w trybie nieprocesowym sąd opiekuńczy właściwy ze względu na miejsce zamieszkania wnioskodawców na podstawie przepisów Kodeksu postępowania cywilnego o przysposobieniu.

Art. 25.
1. Centralny Rejestr Biomedyczny na podstawie informacji otrzymywanych od jednostek prowadzących procedury medycznie wspomaganej prokreacji prowadzi aktualny wykaz embrionów ludzkich, co do których zachodzą przesłanki określone w art. 24 ust. 1 pkt 1-3. Wykaz ten udostępniany jest na żądanie sądu opiekuńczego.
2. Wykaz określony w ust. 1 zawiera informacje dostarczone przez wyspecjalizowane jednostki określone w art. 15 ust. 2 oraz inne zobowiązane podmioty dotyczące embrionów ludzkich ujętych w wykazie oraz dawców gamet z których utworzono te embriony
3. Centralny Rejestr Biomedyczny gromadzi zgłoszenia osób ubiegających się o uzyskanie zgody na implantację embrionu ludzkiego. Wykaz ten udostępniany jest na żądanie sądu opiekuńczego.
4. Minister Sprawiedliwości w porozumieniu z Ministrem Zdrowia określi sposób przekazywania sądom informacji z Centralnego Rejestru Biomedycznego oraz sposób rejestrowania w Centralnym Rejestrze Biomedycznym informacji o poddaniu embrionu ludzkiego kriokonserwacji i jej przyczynach, zgłoszeń osób ubiegających się o uzyskanie zgody na implantację embrionu ludzkiego, orzeczeń sądów w sprawie wyrażenia zgody na implantację embrionu ludzkiego, mając na uwadze ochronę dobra dziecka i interesów podmiotów uczestniczących w procedurze medycznie wspomaganej prokreacji.

Art. 26.
1. Lekarz sporządza dla każdego dawcy gamet dokumentację medyczną.
2. Dokumentacja jest przechowywana przez 30 lat.
3. Dane, które muszą zostać uwidocznione w dokumentacji obejmują:
1) zgodę na wykorzystanie gamet z określeniem celu tego wykorzystane gamety;
2) identyfikację i charakterystykę dawcy gamet, w szczególności wiek, płeć,
3) liczbę pobranych gamet żeńskich.
4) inne informacje istotne dla zdrowia, życia lub prawidłowego rozwoju embrionu

Art. 27.
1. Lekarz jest obowiązany odnotować w dokumentacji medycznej wszelkie przypadki zdarzeń niepożądanych podczas zabiegu medycznie wspomaganej prokreacji mające lub mogące mieć niekorzystny wpływ na dawcę lub embrion ludzki.
2. Pobrane gamety i wytworzone embriony ludzkie muszą być oznakowane w sposób umożliwiający ustalenie tożsamości dawców gamet. W szczególności pojemnik zawierający gamety lub embriony ludzkie zawiera identyfikator lub kod pobrania gamet.

Art. 28.
1. Instytucja prowadząca procedury wspomaganej prokreacji zobowiązana jest do prowadzenia rejestru obejmującego
1) informację o pobranych gametach i sposobie ich przechowywania
2) dane umożliwiające identyfikację dawców gamet
3) informacje dotyczące osób dopuszczonych do procedury wspomaganego rodzicielstwa uzasadniające spełnienie przesłanek określonych w art. 16-18;
4) dokumentację medyczną osób dopuszczonych do procedury wspomaganej prokreacji
5) informację o stworzonych embrionach ludzkich
6) informacje o implantowaniu embrionu ludzkiego
7) informacje o poddaniu embrionu ludzkiego kriokonserwacji
8) informacje o odmowie zgody na implantację
9) informacje o niemożności implantowania embrionu ludzkiego z uwagi na względy medyczne lub z innych przyczyn
10) informacje o zakończeniu procedury wspomaganego rodzicielstwa
11) inne informacje istotne dla zdrowia, życia lub prawidłowego rozwoju embrionu.
2. Minister Zdrowia określi szczegółowy sposób prowadzenia rejestru o którym mowa w ust. 1 oraz zakres gromadzonych w rejestrze informacji.

Art. 29.
1. Informacje z rejestru określonego w art. 28 ust. 1 oraz Centralnego Rejestru Biomedycznego objęte są tajemnicą i mogą być przekazane wyłącznie osobom, których dane te dotyczą chyba, że ustawa stanowi inaczej.
2. Osoba urodzona dzięki procedurze wspomaganego rodzicielstwa ma prawo zapoznać się z danymi dotyczącymi jej rodziców genetycznych oraz jej samej po dojściu do pełnoletniości.
3. Osoba urodzona dzięki procedurze wspomaganego rodzicielstwa po dojściu do pełnoletniości może żądać usunięcia danych dotyczących jej rodziców genetycznych oraz jej samej.
4. Informacje dotyczące procedury wspomaganego rodzicielstwa usuwa się z rejestru na żądanie osób które do niej przystąpiły jeżeli została ona zakończona z uwagi na obumarcie embrionu ludzkiego lub jego nieutworzenie.

Rozdział III Status embrionu ludzkiego

Art. 30
1. Prawo do wykonywania pieczy nad embrionem ludzkim przysługuje rodzicom.
2. W przypadku implantowania embrionu ludzkiego kobiecie wskazanej w orzeczeniu o zgodzie na implantację kobietę tę i jej męża uważa się za rodziców od momentu implantowania. W takiej sytuacji art. 927 KC § 2 nie stosuje się do dziedziczenia ustawowego po rodzicach genetycznych, których prawo do wykonywania pieczy nad embrionem ludzkim wygasło w momencie implantacji.

Art. 31
W przypadku określonym w art. 30 ust 2 zdanie 1 niedopuszczalne jest sądowe zaprzeczenie pochodzenia dziecka ani ustalenie pochodzenia dziecka od rodziców genetycznych.

Art. 32.
Nikt nie może żądać zadośćuczynienia pieniężnego lub naprawienia szkody wyrządzonej utworzeniem embrionu ludzkiego lub jego implantowaniem do organizmu kobiety.

Rozdział IV Polska Rada Bioetyczna

Art. 33.
Tworzy się Polską Radę Bioetyczną, zwaną dalej „Radą” jako organ opiniodawczo-doradczy przy Prezesie Rady Ministrów w sprawach etycznych, prawnych, ekonomicznych i społecznych uwarunkowań rozwoju biomedycyny i biotechnologii.

Art. 34.
Do zakresu działania Rady należy:
1) dostarczanie opinii publicznej i organom władzy publicznej informacji oraz ocen etycznych, prawnych, ekonomicznych i społecznych z zakresu biomedycyny i biotechnologii;
2) określanie standardów badań naukowych na człowieku (dobrych praktyk);
3) przygotowywanie i opiniowanie projektów aktów normatywnych z zakresu biomedycyny i biotechnologii;
4) upowszechnianie wiedzy na temat biomedycyny i biotechnologii;
5) współpraca z organami władzy publicznej i innymi publicznymi podmiotami krajowymi;
6) współpraca z instytucjami międzynarodowymi oraz instytucjami innych krajów o podobnym zakresie działania.
7) doradztwo komisjom bioetycznym, działającym na podstawie ustawy z dnia 5 grudnia 1996 r. o zawodzie lekarza i lekarza dentysty (Dz. U. z 2002 r. Nr 21, poz. 204, Nr 76, poz. 691, Nr 152, poz. 1266, Nr 153, poz. 1271, z 2003 Nr 90, poz. 845, z 2004 Nr 92, poz. 882, Nr 92, poz. 885, Nr 173, poz. 1808, Nr 210, poz. 2135, z 2005 Nr 94, poz. 788, z 2006 Nr 117, poz. 790, Nr 191, poz. 1410, Nr 220, poz. 1600, z 2007 Nr 166, poz. 1172, Nr 176, poz. 1238, Nr 23, poz. 849);

Art. 35.
1. Rada składa się z nie więcej niż 11 członków.
2. Członkiem Rady może być osoba, która spełnia łącznie następujące warunki:
1) cechuje się nieskazitelnym charakterem
2) wyróżnia się wiedzą z zakresu nauk biologicznych, medycznych, prawnych, ekonomicznych, społecznych lub humanistycznych;
3) posiada obywatelstwo polskie
4) posiada znaczący dorobek naukowy lub znaczący dorobek zawodowy;
3. Prezes Rady Ministrów powołuje i odwołuje członków Rady.
4.
Wariant I
Prezes Rady Ministrów powołuje do składu Rady 1 osobę wskazaną przez Prezesa Polskiej Akademii Nauk, 1 osobę wskazaną przez Prezesa Polskiej Akademii Umiejętności, 1 osobę wskazaną przez Naczelną Radę Lekarską, 1 osobę wskazane przez Konferencję Episkopatu Polski, 1 osobę wskazaną przez Radę Ekumeniczną, oraz do 5 innych osób.
Wariant II
Prezes Rady Ministrów powołuje do składy Rady 6 członków spośród osób wskazanych przez Prezesa Polskiej Akademii Nauk, Prezesa Polskiej Akademii Umiejętności, Naczelną Radę Lekarską, Konferencję Episkopatu Polski, Polską Radę Ekumeniczną, kościoły lub związki wyznaniowe, samorządy zawodowe, stowarzyszenia naukowe, uczelnie wyższe lub organizacje społeczne oraz 4 inne osoby
5. Z urzędu członkiem Rady jest Prezes Urzędu ds. Biomedycyny.
6. Kadencja członków Rady, o których mowa w ust. 4 trwa siedem lat. Ponowny wybór do składu Rady jest niedopuszczalny.
7. Członkowie Rady powołują ze swojego grona Przewodniczącego Rady który kieruje jej pracami. Wybór Przewodniczącego rady dokonywany jest zwykła większością głosów w obecności co najmniej 7 członków Rady.

Art. 36.
1. Członek Rady, o którym mowa w art. 35 ust. 4 może zostać odwołany przez Prezesa Rady Ministrów przed upływem kadencji wyłącznie w przypadku, gdy:
1) złożył rezygnację z członkostwa w Radzie;
2) trwale nie uczestniczy w pracach Rady;
3) wykonuje czynności lub zajęcia, podważające zaufanie do jego niezależności lub bezstronności;
4) został skazany prawomocnym wyrokiem sądu za przestępstwo umyślne;
5) został ukarany prawomocnym orzeczeniem sądu, działającego na podstawie przepisów o odpowiedzialności zawodowej, za przewinienie zawodowe, lub komisji dyscyplinarnej;
6) został pozbawiony praw publicznych;
7) choroba uniemożliwia mu pełnienie obowiązków członka Rady.
2. Na miejsce odwołanego członka Rady, Prezes Rady Ministrów powołuje osobę wskazaną przez organ, który wskazał odwołanego członka Rad (dodać na jaki okres powołuje tego członka)

Art. 37.
1. Przy wykonywaniu swych funkcji członkowie Rady kierują się własnym sumieniem i są niezależni.
2. Członkowie Rady są obowiązani do zachowania w tajemnicy wszelkich informacji uzyskanych w związku z pracami Rady, z wyjątkiem informacji publicznych.

Art. 38.
Rada może powoływać stałe lub doraźne zespoły problemowe z udziałem zaproszonych ekspertów.

Art. 39.
1. Pierwsze posiedzenie Rady zwołuje Prezes Rady Ministrów w terminie 1 miesiąca od dnia powołania Rady.
2. Na pierwszym posiedzeniu Rady jej członkowie powołują ze swojego grona Przewodniczącego Rady.
3. Do zadań Przewodniczącego Rady należy kierowanie pracami Rady i reprezentowanie jej na zewnątrz.
4. Kadencja Przewodniczącego Rady ustaje wraz z ustaniem członkostwa w Radzie.
5. Sposób wyboru i odwołania Przewodniczącego Rady określa statut Rady.

Art. 40.
1. Rada podejmuje uchwały większością 2/3 głosów w obecności co najmniej połowy członków Rady, z zastrzeżeniem ust. 2. Do uchwał dołącza się pisemne uzasadnienie.
2. Uchwały w sprawach organizacyjnych zapadają zwykłą większością głosów w obecności co najmniej połowy członków Rady i nie wymagają pisemnego uzasadnienia.
3. Każdy członek Rady może zgłosić do protokołu zdanie odrębne wraz z uzasadnieniem.

Art. 41.
1. Koszty funkcjonowania Rady związane z obsługą, przeprowadzeniem badań i opracowywaniem ekspertyz, a także uczestnictwem w jej posiedzeniach ekspertów, członków Rady i osób niebędących jej członkami, pokrywa się z części budżetu, której dysponentem jest Przewodniczący Rady.
2. Obsługę administracyjno-biurową Rady zapewnia Urząd ds. Biomedycyny

Art. 42.
1. Członkowie Rady otrzymują za każdy dzień udziału w pracach Rady ryczałt w wysokości 50% minimalnego wynagrodzenia za pracę określonego w odrębnych przepisach.
2. Członkowie Rady mogą także uzyskiwać wynagrodzenie za przeniesienie praw autorskich do ekspertyz oraz innych opracowań przygotowywanych w związku z pracami Rady.

Art. 43.
Szczegółowy tryb pracy i organizacji Rady określa regulamin opracowany przez Radę i zatwierdzony przez Prezesa Rady Ministrów.

Rozdział V Prezes Urzędu ds. Biomedycyny.

Art. 44.
1. Prezes Urzędu ds. Biomedycyny jest centralnym organem administracji rządowej powoływanym i odwoływanym przez Prezesa Rady Ministrów.
2. Prezes Urzędu ds. Biomedycyny wykonuje swoje zadania przy pomocy Urzędu Biomedycyny.
3. Prezes Rady Ministrów w drodze zarządzenia nadaje statut Urzędowi Biomedycyny, określający jego organizację wewnętrzną.

Art. 45.
Prezesa Urzędu ds. Biomedycyny:
1) wydaje, zawiesza i cofa zezwolenia na wykonywanie procedur medycznie wspomaganej prokreacji;
2) kontroluje przestrzegania wymagań ustawowych oraz warunków wykonywania działalności określonej w zezwoleniu na wykonywanie procedur medycznie wspomaganej prokreacji;
3) prowadzi rejestr podmiotów które uzyskały zezwolenie na prowadzenie procedur medycznie wspomaganej prokreacji;
4) prowadzi Centralny Rejestr Biomedyczny;
5) przygotowuje sprawozdania dla Komisji Europejskiej, o których mowa w art. 26 Dyrektywy 2004/23/WE;
6) monitoruje i rejestruje informacje o poważnych przypadkach szkodliwości dla zdrowia i negatywnych reakcjach w zakresie zabiegów medycznie wspomaganej prokreacji,
7) współpracuje z organami władzy publicznej, samorządami zawodów medycznych i organizacjami pozarządowymi;
8) kieruje pracą Urzędu ds. Biomedycyny
9) wykonuje inne zadania określone w przepisach obowiązującego prawa

Art. 46.
W przypadku rażącego naruszenia warunków określonych w zezwoleniu, o którym mowa w art. 12, Prezes Urzędu ds. Biomedycyny może wydać decyzję zakazującą prowadzenia określonych czynności z zakresu medycznie wspomaganej prokreacji nakładając rygory określone w art. 108 Kodeksu postępowania administracyjnego.

Art. 47
1. Prezes Urzędu ds. Biomedycyny jest uprawniony do kontroli działalności podmiotów, które uzyskały zezwolenie na prowadzenie procedur medycznie wspomaganej prokreacji w zakresie:
1) zgodności wykonywanej działalności z udzielonym zezwoleniem;
2) przestrzegania warunków wykonywania działalności, na którą wydano zezwolenie;
2. Osoby upoważnione przez Prezesa Urzędu ds. Biomedycyny do dokonywania kontroli są uprawnione w szczególności do:
1) wstępu na teren nieruchomości, obiektu, lokalu lub ich części, gdzie jest wykonywana działalność objęta zezwoleniem, w dniach i w godzinach, w których ta działalność jest wykonywana lub powinna być wykonywana;
2) żądania ustnych lub pisemnych wyjaśnień, okazania dokumentów lub innych nośników informacji oraz udostępnienia danych mających związek z przedmiotem kontroli.
3. Prezes Urzędu d.s Biomedycyny może wezwać podmiot, który uzyskał zezwolenie do usunięcia stwierdzonych uchybień w wyznaczonym terminie.

Art. 48.
Prezes Urzędu ds. Biomedycyny składa Polskiej Radzie Bioetycznej oraz Prezesowi Rady Ministrów corocznie, w terminie do końca pierwszego kwartału, sprawozdanie ze swojej działalności, w tym ocenę stosowania ustawy.

Art. 49.
Do postępowania przed Prezesem Urzędu ds. Biomedycyny stosuje się przepisy kodeksu postępowania administracyjnego.

Art. 50
1. Prezes Urzędu ds. Biomedycyny cofa zezwolenie na prowadzenie procedury medycznie wspomaganej prokreacji, jeżeli:
1) do procedury medycznie wspomaganej prokreacji dopuszczono osoby nie spełniające warunków określonych w art. 16
2) naruszono art. 17, 18, 19 ust. 1 oraz art. 21
2. Prezes Urzędu ds. Biomedycyny może cofnąć zezwolenie na prowadzenie procedury wspomaganego rodzicielstwa w przypadku naruszenie warunków licencji lub innego naruszenia przepisów ustawy.

Art. 51
1. Każdy podmiot oferujący zabiegi medycznie wspomaganej prokreacji opracowuje i przedkłada do zatwierdzenia Prezesowi Urzędu ds. Biomedycyny procedury postępowania na wypadek transportu gamet lub embrionów ludzkich .
2. Minister Zdrowia określi sposób oznakowania pojemników, w których transportowane są gamety lub embriony ludzkie oraz dane jakie powinny być dołączone do każdego z pojemników mając na względzie konieczność zapewnienia bezpieczeństwa transportu, oznaczenia tożsamości gamet i embrionów oraz podmiotów uczestniczących w transporcie zagwarantowania
3. Odbiorca transportu gamet lub embrionów ludzkich zobowiązany jest do weryfikacji danych, o których mowa w ust. 2, a w razie stwierdzonych uchybień do bezzwłocznego zawiadomienia Prezesa Urzędu ds. Biomedycyny
4. Odbiorca gwarantuje, że otrzymane embriony ludzkie i gamety są poddawane kwarantannie do czasu weryfikacji zgodności deklarowanych danych ze stanem rzeczywistym.

Rozdział VI Przepisy administracyjne i karne

Art. 52.
1. Kto wbrew przepisom ustawy tworzy embrion ludzki poza organizmem matki,
podlega karze grzywny, ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2.
2. Kto tworzy chimerę lub hybrydę,
podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5
3. Tej samej karze podlega, kto to dopuszcza się klonowania.

Art. 53
1. Kto niszczy embrion ludzki,
polega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5.

Art. 54.
1. Kto rozpowszechnia ogłoszenia o odpłatnym zbyciu, nabyciu lub o pośredniczeniu w odpłatnym zbyciu lub nabyciu gamety lub embrionu ludzkiego, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności lub karze pozbawienia wolności do roku.
2. Kto w celu uzyskania korzyści majątkowej nabywa lub zbywa gametę lub embrion ludzki, pośredniczy w ich nabyciu lub zbyciu, podlega karze pozbawienia wolności od lat 3.
3. Kto w celu uzyskania korzyści majątkowej wbrew przepisom ustawy gromadzi, przechowuje lub udostępnia gamety lub embriony ludzkie podlega grzywnie, karze pozbawienia wolności do lat 3.
4. Jeżeli sprawca uczynił sobie z popełnienia przestępstwa określonego w ust. 1-3 stałe źródło dochodu, podlega karze pozbawienia wolności od lat 5.
5. Kto w celach prokreacyjnych umieszcza w organizmie kobiety gametę innej kobiety, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności lub pozbawienia wolności do lat 2

Art. 55.
1. Kto prowadzi procedurę medycznie wspomaganej prokreacji z naruszeniem przepisów ustawy lub wbrew warunkom określonym w zezwoleniu o którym mowa w art. 15,
podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2.
2. Tej samej karze podlega, kto niedopełniając obowiązków lub nadużywając uprawnień dopuszcza do prowadzenia procedury wspomaganej prokreacji z naruszeniem przepisów ustawy.
3. Jeżeli następstwem czynu określonego w ust. 1 lub 2 jest zniszczenie embrionu albo skutek określony w art. 52 ust. 2 lub 3, sprawca podlega karze pozbawienia wolności do lat 3.

Art. 56.
1. Kto dokonuje ingerencji w genom ludzki powodującą jego dziedziczne zmiany podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5.
2. Kto wbrew przepisom ustawy dokonuje ingerencji w zapis genetyczny gamety, podlega karze grzywny, ograniczenia wolności lub pozbawienia wolności do dwóch lat.
3. Tej samej karze podlega ten, kto wbrew przepisom ustawy nie niszczy gamety o zmienionym zapisie genetycznym.
4. Kto wbrew przepisom ustawy wykorzystuje gametę określą w ust. 2 w celach prokreacyjnych, podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5.
5. Kto wbrew przepisom ustawy prowadzi badania genetyczne embrionu ludzkiego,
podlega karze grzywny lub karze ograniczenia wolności.
.
Art. 57.
W przypadku skazania za czyn określony w art. 52, 53, 54, 56 ust. 1, 4 lub 5, sąd orzeka zakaz pełnienia funkcji lub wykonywania zawodu związanego z prowadzeniem procedury medycznie wspomaganej prokreacji.

Art. 58.
1. Kto niedopełnia obowiązku przekazania informacji do Centralnego Rejestru Biomedycznego lub prowadzenia rejestrów albo dokumentacji w sposób wymagany przez ustawę, polega karze grzywny lub ograniczenia wolności.
2. W przypadku skazania za wykroczenie określone w ust. 1 sąd może orzec zakaz pełnienia funkcji lub wykonywania zawodu związanego z prowadzeniem procedury medycznie wspomaganej prokreacji.

Rozdział VII Przepisy przejściowe i końcowe

Art. 59.
Podmiot przechowujący w dniu wejścia w życie ustawy zamrożone embriony ludzkie przekazuje w terminie 2 miesięcy od daty powstania Centralnego Rejestru Biomedycznego wszystkie posiadane informacje, do których przekazania jest zobowiązany na mocy niniejszej ustawy.

Art. 60.
1. Prezes Urzędu d.s. Biomedycyny na podstawie danych z Centralnego Rejestru Biomedycznego informuje rodziców genetycznych, w terminie 3 miesięcy od dnia wejścia w życie ustawy, o uprawnieniu do ich implantacji embrionów.
2. Matka genetyczna w terminie 2 miesięcy od daty doręczenia informacji określonej w ust. 1 może złożyć oświadczenie, że w terminie 2 lat od dnia doręczenia informacji podda się zabiegowi implantowania embrionu.
3. Jeżeli w terminie 3 miesięcy od daty doręczenia informacji określonej w ust. 1 matka nie złoży oświadczenia o którym mowa w ust. 2, sąd może wyrazić zgodę na implantowanie embrionu ludzkiego do organizmu innej kobiety.

Art. 61
Prezes Rady Ministrów powołuje 5 członków pierwszego składu Narodowej Rady Bioetycznej na kadencję trwającą 4 lata.

Art. 62.
W ustawie z dnia 5 grudnia 1996 r. o zawodach lekarza i lekarza dentysty (Dz. U. z 1997 Nr 28, poz. 152, Nr 88, poz. 554, z 1998 Nr 106, poz. 668, Nr 162, poz. 1115, z 1999 Nr 60, poz. 636, Nr 65, poz. 729, z 2000 Nr 12, poz. 136, Nr 60, poz. 698, Nr 94, poz. 1037, Nr 120, poz. 1268, z 2001 Nr 89, poz. 969, Nr 113, poz. 1207, Nr 126, poz. 1382, Nr 126, poz. 1383, Nr 154, poz. 1801, z 2002 Nr 21, poz. 204, Nr 76, poz. 691, Nr 152, poz. 1266, Nr 153, poz. 1271, z 2003 Nr 90, poz. 845, z 2004 Nr 92, poz. 882, Nr 92, poz. 885, Nr 173, poz. 1808, Nr 210, poz. 2135, z 2005 Nr 94, poz. 788, z 2006 Nr 117, poz. 790, Nr 191, poz. 1410, Nr 220, poz. 1600, z 2007 Nr 166, poz. 1172, Nr 176, poz. 1238, Nr 23, poz. 849) wprowadza się następujące zmiany:

1) Po art. 4 dodaje się art. 4a w brzmieniu:

„4a. Nikt nie może żądać zadośćuczynienia pieniężnego lub naprawienia szkody wyrządzonej urodzeniem się dziecka.”

2) Rozdział 4 otrzymuje brzmienie:
„Rozdział 4.
Eksperyment medyczny i badawczy przeprowadzany na ludziach
Art.. 21.
Eksperyment przeprowadzany na ludziach może mieć postać eksperymentu medycznego lub badawczego.
Art. 22.
Eksperymentem medycznym jest wprowadzenie przez lekarza nowych lub tylko częściowo wypróbowanych metod diagnostycznych, leczniczych lub profilaktycznych w celu osiągnięcia bezpośredniej korzyści dla zdrowia osoby leczonej. Może on być przeprowadzony, jeżeli dotychczas stosowane metody medyczne nie są skuteczne lub ich skuteczność nie jest wystarczająca.
Art. 23.
Eksperyment badawczy ma na celu przede wszystkim rozszerzenie wiedzy medycznej. Może być on przeprowadzany zarówno na osobach chorych, jak i zdrowych. Przeprowadzenie eksperymentu badawczego jest dopuszczalne wówczas, jeżeli jego celu nie można osiągnąć za pomocą innej metody o podobnej skuteczności, alternatywnej do badań na ludziach, a ryzyko względem uczestnika nie pozostaje w dysproporcji do możliwych pozytywnych rezultatów takiego eksperymentu, przy zachowaniu prymatu osoby uczestniczącej w eksperymencie nad interesem innych osób lub interesem publicznym.
Art. 24.
Badania naukowe przeprowadzane na ludziach mają na celu przede wszystkim rozszerzenie wiedzy medycznej. Mogą być przeprowadzone zarówna na osobach chorych, jak i zdrowych. Przeprowadzenie badań jest dopuszczalne wówczas, jeżeli ich celu nie można osiągnąć za pomocą innej metody o podobnej skuteczności, alternatywnej do badań na ludziach, a uczestnictwo w nich nie jest związane z ryzykiem albo też ryzyko jest niewielkie i nie pozostaje w dysproporcji do możliwych pozytywnych rezultatów, przy zachowaniu prymatu osoby uczestniczącej w badaniach nad interesem publicznym.
Art. 25.
Eksperyment może być przeprowadzany na ludziach, jeżeli spodziewana korzyść lecznicza lub poznawcza ma istotne znaczenie, a przewidywane osiągnięcie tej korzyści oraz celowość i sposób przeprowadzania eksperymentu są zasadne w świetle aktualnego stanu wiedzy i zgodne z zasadami etyki lekarskiej.
Art. 26.
Eksperymentem kieruje lekarz posiadający stopień specjalizacji zawodowej w dziedzinie medycyny, która ze względu na charakter lub przebieg eksperymentu jest szczególnie przydatna, jak również odpowiednio wysokie kwalifikacje naukowe lub badawcze.
Art. 27.
1. Osoba, która ma być poddana eksperymentowi lub badaniu naukowemu, jest uprzednio informowana o celach, sposobach i warunkach przeprowadzenia eksperymentu lub badania, spodziewanych korzyściach leczniczych lub poznawczych, ryzyku oraz o możliwości odstąpienia od udziału w eksperymencie lub badaniu w każdym jej stadium.
2. W przypadku gdyby natychmiastowe przerwanie eksperymentu lub badania mogło spowodować niebezpieczeństwo dla życia lub zdrowia jego uczestnika, lekarz obowiązany jest go o tym poinformować.
Art. 28.
1. Przeprowadzenie eksperymentu lub badania wymaga pisemnej zgody osoby badanej poinformowanej w sposób określony w art. 27 ust 1, mającej w nich uczestniczyć. W przypadku niemożności wyrażenia pisemnej zgody, za równoważne uważa się wyrażenie zgody ustnie złożone w obecności dwóch świadków. Zgoda tak złożona powinna być odnotowana w dokumentacji lekarskiej. 2. Lekarz jest zobowiązany poinformować osobę wyrażającą zgodę o możliwości odmowy udziału w eksperymencie lub badaniu, w szczególności również o tym, że odmowa nie ograniczy możliwości korzystania ze świadczeń zdrowotnych .
3. Wątpliwości co do udzielenia zgody lub jej zakresu należy rozstrzygać na rzecz braku zgody.
4. Udział małoletniego w eksperymencie medycznym jest dopuszczalny tylko za pisemną zgodą jego przedstawiciela ustawowego. Jeżeli małoletni ukończył 16 lat lub nie ukończył 16 lat i jest w stanie z rozeznaniem wypowiedzieć opinię w sprawie swego uczestnictwa w eksperymencie, konieczna jest także jego pisemna zgoda.
5. W przypadku osoby całkowicie ubezwłasnowolnionej zgodę na udział tej osoby w eksperymencie medycznym wyraża przedstawiciel ustawowy tej osoby. Jeżeli osoba taka jest w stanie z rozeznaniem wypowiedzieć opinię w sprawie swojego uczestnictwa w eksperymencie leczniczym, konieczne jest ponadto uzyskanie pisemnej zgody tej osoby.
6. W przypadku osoby, która ma pełną zdolność do czynności prawnych, lecz nie jest w stanie z rozeznaniem wypowiedzieć opinii w sprawie swego uczestnictwa w eksperymencie, zgodę na udział tej osoby w eksperymencie medycznym wyraża sąd opiekuńczy właściwy ze względu na siedzibę podmiotu przeprowadzającego eksperyment.
7. W przypadku gdy przedstawiciel ustawowy odmawia zgody na udział chorego w eksperymencie medycznym, można zwrócić się do sądu opiekuńczego, właściwego ze względu na siedzibę podmiotu przeprowadzającego eksperyment, o wyrażenie zgody.
8. Zgodę na udział embrionu ludzkiego w eksperymencie medycznym wyrażają rodzice. W przypadku braku jednomyślnej zgody żyjących dawców, lub niemożności uzyskania ich oświadczenia zgodę na udział embrionu ludzkiego w eksperymencie wyraża, kierując się dobrem dziecka, sąd opiekuńczy właściwy ze względu na siedzibę podmiotu przeprowadzającego eksperyment.
9. Z wnioskiem o udzielenie zgody na uczestnictwo w eksperymencie osoby, o której mowa w ust. 2-6 i 8, może wystąpić podmiot przeprowadzający eksperyment do sądu opiekuńczego właściwego ze względu na siedzibę tego podmiotu.
10. W przypadkach niecierpiących zwłoki i ze względu na bezpośrednie zagrożenie życia pacjenta, uzyskanie zgody przedstawiciela jego ustawowego albo sądu opiekuńczego, nie jest konieczne.
Art. 29.
1. Udział w eksperymencie medycznym kobiet ciężarnych wymaga szczególnie wnikliwej oceny związanego z tym ryzyka dla matki i dziecka poczętego.
2. Kobiety ciężarne albo karmiące nie mogą uczestniczyć w eksperymentach badawczych lub badaniach naukowych.
3. Przeprowadzenie eksperymentu badawczego lub badań naukowych nie może nastąpić z udziałem embrionu, dziecka poczętego, osoby ubezwłasnowolnionej, żołnierza służby zasadniczej lub osoby pozbawionej wolności, lub wykorzystując przymusowe położenie innej osoby.
4. Badania naukowe mogą być przeprowadzane na małoletnim, jak też osobie, która ma pełną zdolność do czynności prawnych, lecz nie jest w stanie z rozeznaniem wypowiedzieć opinii w sprawie swego uczestnictwa w eksperymencie osoby jedynie wówczas, gdy mogąc to uczynić nie sprzeciwia się ona uczestnictwu w badaniach, nie istnieje możliwość przeprowadzenia takich badań o porównywalnej efektywności z udziałem osoby posiadającej pełną zdolność do czynności prawnych lub osoby mogącej wyrazić zgodę, i jeżeli spodziewane korzyści mają bezpośrednie znaczenie dla zdrowia osoby w nim uczestniczącej.
Art. 30.
1. Osoba lub inny podmiot uprawniony do udzielenia zgody na eksperyment lub badanie naukowe może ją cofnąć w każdym stadium eksperymentu. Lekarz powinien wówczas eksperyment przerwać.
2. Lekarz prowadzący eksperyment medyczny ma obowiązek przerwać go, jeżeli w czasie jego trwania wystąpi zagrożenie zdrowia chorego przewyższające spodziewane korzyści dla chorego.
3. Lekarz prowadzący eksperyment badawczy lub badanie naukowe ma obowiązek przerwać je, jeżeli w czasie jego trwania nastąpi nieprzewidziane zagrożenie zdrowia lub życia osoby w nim uczestniczącej.
Art. 31.
Informacja uzyskana w związku z eksperymentem lub badaniem naukowym może być wykorzystana do celów naukowych, bez zgody osoby poddanej temu eksperymentowi, w sposób uniemożliwiający identyfikację tej osoby.
Art. 32.
1. Eksperyment lub badanie naukowe może być przeprowadzony wyłącznie po wyrażeniu pozytywnej opinii o projekcie przez niezależną komisję bioetyczną. Do składu komisji powołuje się osoby posiadające wysoki autorytet moralny i wysokie kwalifikacje specjalistyczne.
2. Komisja bioetyczna wyraża opinię o projekcie eksperymentu lub projekcie badawczym, w drodze uchwały, przy uwzględnieniu kryteriów etycznych oraz celowości i wykonalności projektu.
3. W razie udziału embrionu w eksperymencie medycznym komisja bioetyczna przed wyrażeniem opinii pozyskuje od Polskiej Rady Bioetycznej opinię doradczą.
4. Komisje bioetyczne i Odwoławcza Komisja Bioetyczna wydają także opinie dotyczące badań klinicznych, jeżeli inne ustawy tak stanowią, w zakresie określonym w tych ustawach.
5. Komisje bioetyczne powołują:
1) okręgowa rada lekarska na obszarze swojego działania, z wyłączeniem podmiotów, o których mowa w pkt 2 i 3;
2) rektor wyższej uczelni medycznej lub wyższej uczelni z wydziałem medycznym;
3) dyrektor medycznej jednostki badawczo-rozwojowej.
6. W skład komisji bioetycznych, o których mowa w ust. 5 pkt 2 i 3, wchodzi również przedstawiciel właściwej okręgowej rady lekarskiej.
7. Minister właściwy do spraw zdrowia po zasięgnięciu opinii Naczelnej Rady Lekarskiej powołuje Odwoławczą Komisję Bioetyczną, rozpatrującą odwołania od uchwał komisji bioetycznych, o których mowa w ust. 2.
8. Minister właściwy do spraw zdrowia po zasięgnięciu opinii Naczelnej Rady Lekarskiej określi, w drodze rozporządzenia, szczegółowe zasady powoływania i finansowania oraz tryb działania komisji bioetycznych.”

3) Art. 30 otrzymuje brzmienie:

„Art. 30.
1. Lekarz ma obowiązek udzielać pomocy lekarskiej w każdym przypadku, gdy zwłoka w jej udzieleniu mogłaby spowodować niebezpieczeństwo utraty życia, ciężkiego uszkodzenia ciała lub ciężkiego rozstroju zdrowia.
2. Lekarz podejmuje działania mające charakter uporczywej terapii wyłącznie na żądanie pacjenta.
3. Uporczywą terapią jest stosowanie procedur medycznych, urządzeń technicznych i środków farmakologicznych w celu podtrzymywania funkcji życiowych nieuleczalnie chorego, które przedłuża jego umieranie, wiążąc się z naruszeniem godności pacjenta, w szczególności z nadmiernym cierpieniem; uporczywa terapia nie obejmuje podstawowych zabiegów pielęgnacyjnych, łagodzenia bólu i innych objawów oraz karmienia i nawadniania, o ile służą dobru pacjenta.”

4) W art. 39 skreśla się wyrazy: „wskazać realne możliwości uzyskania tego świadczenia u innego lekarza lub w innym zakładzie opieki zdrowotnej oraz”.

Art. 63.
W ustawie z dnia 6 listopada 2008 r. o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta (Dz. U. z 2008 r. Nr…..) wprowadza się następujące zmiany:

1) W art. 3 ust. 1 po pkt. 7 dodaje się pkt 8 w brzmieniu

„8) uporczywa terapia - stosowanie procedur medycznych (urządzeń technicznych i środków farmakologicznych) w celu podtrzymywania funkcji życiowych nieuleczalnie chorego, które przedłuża jego umieranie, wiążąc się z naruszeniem godności pacjenta w szczególności z nadmiernym cierpieniem;; nie stanowi uporczywej terapii stosowanie podstawowych zabiegów pielęgnacyjnych, łagodzenie bólu i innych objawów oraz karmienie i nawadnianie, o ile służą dobru pacjenta.”

2) Art. 16 otrzymuje brzmienie:

„Art. 16.
1. Pacjent ma prawo do wyrażenia zgody na udzielenie określonych świadczeń zdrowotnych lub sprzeciwu co do ich udzielenia, po uzyskaniu informacji w zakresie określonym w art. 9.
2. Zgoda oraz sprzeciw, o których mowa w ust. 1, mogą być wyrażone ustnie albo poprzez takie zachowanie, które w sposób niebudzący wątpliwości wskazuje na wolę poddania się proponowanym przez lekarza czynnościom albo brak takiej woli.
3. Lekarz nie ma obowiązku podejmowania działań mających charakter świadczeń zdrowotnych wobec pacjenta, który utracił zdolność wyrażania zgody, jeżeli pacjent ten w okresie nie dłuższym niż 6 miesięcy wyraził wcześniej sprzeciw na podejmowanie tych działań.
4. Nie ponosi odpowiedzialności karnej lub cywilnej lekarz, który mimo sprzeciwu określonego w ust. 1 podjął się działań objętych tym sprzeciwem; odpowiedzialność zawodowa lekarza wyłączona jest w takim przypadku wówczas, gdy działał on w interesie pacjenta.
5. Sprzeciw, o którym mowa w ust. 3 jest wiążący dla lekarza, jeżeli został w sposób dobrowolny i świadomy wyrażony na piśmie przez pacjenta poinformowanego wcześniej o ciężkiej chorobie nieuleczalnej, na wypadek utraty zdolności do wyrażania zgody na świadczenia zdrowotne, a odnosi się do podejmowania działań medycznych podtrzymujących funkcje życiowe w przypadku bezpośredniego zagrożenia życia będącego wynikiem tej choroby.
6. Wyrażenie sprzeciwu odnotowuje się w dokumentacji medycznej.”

3) Art. 19 otrzymuje brzmienie:
„Art. 19.
Zasady przeprowadzenia badania lub udzielenia innych świadczeń zdrowotnych przez lekarza pomimo braku zgody, o których mowa w art. 17 i 18, określają przepisy art. 33 i art. 34 ust. 6 ustawy z dnia 5 grudnia 1996 r. o zawodach lekarza i lekarza dentysty.”

4) Art. 20 ust. 2 otrzymuje brzmienie:

„2. Prawo do poszanowania godności obejmuje także prawo do umierania w spokoju i godności. Pacjent znajdujący się w stanie terminalnym ma prawo do świadczeń zdrowotnych zapewniających łagodzenie bólu i innych cierpień oraz niepodejmowania działań mających charakter uporczywej terapii.

Art. 64.
W ustawie z dnia 25 lutego 1964 r. Kodeks rodziny i opiekuńczy (Dz. U. Nr 9, poz. 59 ze zm) skreśla się art. 68.

Art. 65.
Podmioty, które w dniu wejścia w życie prowadzą procedury regulowane niniejszą ustawą w terminie 6 miesięcy od dnia jej wejścia w życie występują do Prezes Urzędu ds. Biomedycyny o wydanie zezwolenia, o którym mowa w art. 15 ust. 2 na podstawie przepisów niniejszej ustawy.

Art. 66.
Prezes Rady Ministrów 21 dni od dnia ogłoszenia ustawy powołuje Pełnomocnika do spraw utworzenia urzędu Urzędu ds. Biomedycyny.

Art. 67.
Ustawa wchodzi w życie 14 dni od dnia ogłoszenia, z wyjątkiem art. 66, który wchodzi w życie w dniu ogłoszenia.

Ustawa o wykonywaniu i ochronie zawodu aktora wg PSL

DZIENNIK dotarł do projektu ustawy o wykonywaniu i ochronie zawodu aktora autorstwa Polskiego Stronnictwa Ludowego. Oto ona.

Ustawa z dnia 2008 r. o wykonywaniu i ochronie zawodu aktora

Dział I

Przepisy ogólne

Art. 1. Ustawa określa warunki i zasady wykonywania zawodu aktora, w szczególności wzajemne prawa oraz obowiązki aktorów i ich pracodawców lub zlecających rolę.

Art. 2. 1. Celem ustawy jest:

1) podkreślenie znaczenia działalności aktorskiej w promowaniu różnorodności form przekazu kulturowego;

2) zapewnienie takich warunków pracy wykonywanej przez aktorów, dzięki którym działalność artystyczna aktorów będzie się w pełni rozwijać i przynosić jak najlepsze korzyści społeczeństwu;

3) wprowadzenie środków mających na celu indywidualną ochronę artystycznej działalności aktora.

Art. 3. Określenia użyte w ustawie oznaczają:

1)aktor – osobę, która ukończyła studia wyższe aktorskie, jak również osobę posiadającą kwalifikacje zawodowe potwierdzone egzaminem złożonym przed komisją powołaną przez organizację zbiorowego zarządzania, której aktor jest członkiem lub Ministra Kultury i Sztuki, której została wyznaczona rola w sztuce teatralnej, produkcji filmowej lub telewizyjnej;

2)rola – kreowanie postaci poprzez samodzielne i twórcze działanie tworzące kontakt między utworem, a publicznością, również przy współudziale innych artystów wykonawców;

3)pracodawca – osobę w rozumieniu ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. - Kodeks pracy (Dz. U. z 1998 r. Nr 21, poz. 94 - j.t.);

4)zlecający rolę - osobę fizyczną, osobę prawną oraz każdą jednostkę organizacyjną, choćby nie posiadała osobowości prawnej, zatrudniającą aktora na podstawie stosunku o cywilnoprawnym charakterze;

5)organizacja zbiorowego zarządzania – organizację w rozumieniu ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych (Dz. U. z 2006 r. Nr 90, poz. 631 - j.t.);

6)dodatkowe wynagrodzenie – wynagrodzenie, które zwykle przysługuje aktorowi za wykonanie roli danego rodzaju, odpowiadające uzasadnionemu nakładowi pracy;

7)przygotowanie roli - czynności służące właściwemu wykonaniu roli, w szczególności opanowanie tekstu roli przed rozpoczęciem prób czytanych oraz przygotowanie warsztatu aktorskiego.

Dział II

Zasady wykonywania zawodu aktora

Art. 4. Aktor jest w szczególności zobowiązany do:

1)ciągłej pracy nad swoim warsztatem, w twórczym procesie wykonywania zawodu aktora;

2)sumiennego wykonywania zawodu aktora, w szczególności należytego wykonywania lub wykonywania określonej roli lub ról określonego rodzaju;

3)zachowania poufności informacji dotyczących wykonywanej roli i utworu, w szczególności dotyczących daty premiery, fabuły oraz obsady;

4)przestrzegania dobrych obyczajów aktorskich, w tym zachowania należytej powściągliwości w wyrażaniu krytyki w stosunku do sposobu pracy innych aktorów oraz na temat utworu w którym występuje, bez względu na wielkość odtwarzanej roli;

5)wspierania i promocji działalności artystycznej młodych aktorów.

Dział III

Podstawy wykonywania zawodu aktora

Rozdział 1

Przepisy wspólne

Art. 5. 1. Aktor może świadczyć pracę w szczególności na podstawie umowy o pracę lub kontraktu aktorskiego.

2. Postanowienia umów, o których mowa w ust. 1, sprzeczne z przepisami niniejszego działu uważa się za niepodane. W ich miejsce wchodzą odpowiednie postanowienia niniejszej ustawy.

Art. 6. 1. Aktor może wykonywać zawód aktora w ramach prowadzonej przez siebie działalności gospodarczej w rozumieniu ustawy z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej (Dz. U. z 2007 r. Nr.155, poz. 1095 - j.t.).

2. Do umów zawieranych przez aktora w ramach prowadzonej działalności gospodarczej, których przedmiotem jest wykonanie lub wykonywanie roli lub roli określonego rodzaju mają zastosowanie przepisy Rozdziału 3.

Art. 7. Pracodawca i zlecający rolę są obowiązani w szczególności do:

1)zapewnienia aktorom odpowiednich warunków pracy, w tym zaplecza technicznego odpowiadającego specyfice pracy w sztuce teatralnej, przy produkcjach filmowych lub telewizyjnych;

2)ułatwiania podnoszenie kwalifikacji zawodowych;

3)stosowania obiektywnych i sprawiedliwych kryteriów oceny pracy aktorów;

4)odpowiedniego organizowania pracy aktorów - w sposób zapewniający wykorzystanie ich uzdolnień i kwalifikacji;

5)umożliwienia aktorom wypełniania w należyty sposób innych wiążących aktora zobowiązań wynikających z dodatkowego zatrudnienia, w zakresie w jakim nie sprzeciwia się temu ważny interes pracodawcy lub zlecającego rolę.

Art. 8. 1. Umowa powinna precyzować rolę. Jeżeli umowa nie precyzuje roli, jaką aktor zobowiązany jest wykonać, wyznaczenie jej powinno uwzględniać właściwości artystyczne aktora.

2. W przypadku, gdy aktor uważa, że wyznaczona rola nie odpowiada jego właściwościom artystycznym może odmówić jej przyjęcia w terminie 7 dni od dnia jej wyznaczenia. Odmowa powinna zostać złożona na piśmie i zawierać wskazanie okoliczności ją uzasadniających, pod rygorem utraty prawa powoływania się na nie w postępowaniu przed sądem.

3. Jeśli odmowa wykonania roli nastąpiła z naruszeniem ust. 2, aktor odpowiedzialny jest za wynikłą stąd szkodę.

4. Aktor, wobec którego pracodawca lub zlecający rolę naruszył zasadę, o której mowa w ust. 1, ma prawo do odszkodowania w wysokości nie przekraczającej wysokości czwartej części wynagrodzenia ustalonego na podstawie zawartej umowy, chyba że skorzystał z uprawnienia, o którym mowa w ust. 2.

Art. 9. 1. Aktor w trakcie wykonywania roli powinien uwzględniać wskazówki reżysera, chyba że są one sprzeczne z treścią zawartej umowy lub z dobrymi obyczajami aktorskimi.

2. Jeżeli reżyser, przy wydawaniu wskazówek, o których mowa w ust. 1, w sposób rażący i uporczywy narusza umowę lub dobre obyczaje aktorskie, aktor ma prawo do odszkodowania w wysokości nie niższej niż dziesięciokrotność minimalnego wynagrodzenia za pracę, ustalanego na podstawie odrębnych przepisów, a także może rozwiązać umowę bez zachowania okresu wypowiedzenia, chyba że sprzeciwia się temu ważny interes pracodawcy lub zlecającego rolę.

Art. 10. Zabroniona jest ingerencja pracodawcy lub zlecającego rolę w sferę prywatności aktora w szczególności poprzez nałożenie obowiązku informowania o zmianie miejscu pobytu aktora poza godzinami pracy, chyba że odpowiada to zwyczajom przyjętym w danym środowisku aktorskim.

Art. 11. 1. W braku odmiennego postanowienia umowy aktor występuje na scenach teatru, z którym zawarł umowę.

2. Zmiana miejsca, o którym mowa w ust. 1, uzależniona jest od zgody aktora. W braku odmiennych postanowień umownych, aktorowi należy się za każdy taki występ dodatkowe wynagrodzenie.

Art. 12. 1. Nie można w umowie ograniczyć lub wyłączyć uprawnienia aktora do podejmowania dodatkowego zatrudnienia, chyba że istnieją ważne powody uzasadniające wprowadzenie takiego wyłączenia, bądź ograniczenia.

2. Dodatkowe zatrudnienie nie może kolidować z obowiązkami wynikającymi z dotychczasowego zatrudnienia.

4. Z zastrzeżeniem ust. 2, podjęcie dodatkowego zatrudnienia nie może być przyczyną uzasadniającą rozwiązanie umowy.

Art. 13. 1. Aktor powinien dołożyć wszelkich starań w celu jak najszybszego opanowania pamięciowego roli.

2. Za przekroczenie czasu potrzebnego do opanowania roli, aktor ponosi odpowiedzialność tylko w wypadku jeżeli nastąpiło to z jego winy umyślnej, bądź rażącego niedbalstwa.

Art. 14. Aktorom pierwszoplanowym przysługuje prawo do żądania umieszczania swojego imienia i nazwiska lub pseudonimu w materiałach promocyjnych lub informacyjnych dotyczących sztuki teatralnej, produkcji filmowej lub telewizyjnej.

Rozdział 2

Stosunek pracy

Art. 15. Do umów o pracę zawieranych z aktorami, stosuje się odpowiednio przepisy ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. - Kodeks pracy z uwzględnieniem postanowień niniejszej ustawy.

Art. 16. Aktorzy w ramach czasu pracy w szczególności odbywają próby, występują w przedstawieniach, biorą udział w nagraniach filmowych bądź telewizyjnych.

Art. 17. 1. Przy planowaniu prób i przedstawień w systemie przerywanego czasu pracy powinny być uwzględnione następujące zasady:

1) udział w 2 lub więcej różnych przedstawieniach tego samego dnia winien uwzględniać przerwę nie krótszą niż 2 godziny;

2) przerwa między końcem próby, a rozpoczęciem pracy przed przedstawieniem powinna trwać nie krócej niż 2 godziny;

3) 2 lub więcej prób w ciągu dnia, w którym nie ma przedstawień, winny uwzględniać przerwę nie krótszą niż 2 godziny.

2. Przerw, o których mowa w ust. 1, nie wlicza się do czasu pracy.

Art. 18. Pracodawca może wprowadzić system równoważnego czasu pracy polegający na przedłużeniu dobowego wymiaru czasu pracy, nie więcej jednak niż do 10 godzin na dobę.

Art. 19. 1. Długość okresu rozliczeniowego dla obliczania przeciętnej tygodniowej normy czasu pracy w systemie podstawowego czasu pracy, nie może przekraczać 3 miesięcy.

2. W systemie przerywanego czasu pracy, o którym mowa w art. 17, okres rozliczeniowy nie może przekraczać 1 miesiąca.

3. W systemie równoważnego czasu pracy, o którym mowa w art. 18, okres rozliczeniowy nie może przekraczać 2 miesięcy.

Art. 20. Jeżeli dobowy wymiar czasu pracy aktora wynosi co najmniej 5 godzin, aktor ma prawo do przerwy w pracy trwającej co najmniej 30 minut, wliczanej do czasu pracy.

Art. 21. 1. W przypadku gdy praca świadczona jest w niedzielę lub w święta aktorowi przysługuje dodatek do wynagrodzenia w wysokości 50 % wynagrodzenia.

2. Nie dotyczy to aktora zatrudnionego w systemie czasu pracy o którym mowa w art. 144 ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. - Kodeks pracy.

Art. 22. Za czas pozostawania aktora w gotowości do wykonywania pracy, aktorowi przysługuje, według jego wyboru, czas wolny od pracy w wymiarze odpowiadającym długości dyżuru lub dodatek do w wysokości 50 % wynagrodzenia.

Art. 23. Jeżeli wymaga tego ważny interes pracodawcy związany z zarządzaniem teatrem, produkcją filmową lub telewizyjną, aktor może świadczyć pracę ponad obowiązujące normy czasu pracy, a także ponad przedłużony dobowy wymiar czasu pracy, wynikający z obowiązującego pracownika systemu i rozkładu czasu pracy.

Art. 24. Za pracę w godzinach nadliczbowych, o którym mowa w art. 23, oprócz normalnego wynagrodzenia, przysługuje aktorowi dodatek w wysokości 100% wynagrodzenia.

Art. 25. 1. Regulamin wynagradzania ustala pracodawca. Jeżeli u danego pracodawcy działa zakładowa organizacja związkowa, pracodawca uzgadnia z nią regulamin wynagradzania.

2. W razie braku organizacji związkowej o której mowa w ust. 1, regulamin wynagradzania pracodawca uzgadnia z grupą przedstawicieli aktorów, wyłonioną w trybie przyjętym u danego pracodawcy.

Art. 26. 1. W przypadku zawarcia umowy o pracę na czas nieokreślony, okres wypowiedzenia wynosi 3 miesiące, bez względu na czas trwania stosunku pracy. Przepis art. 36¹ ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. - Kodeks pracy stosuje się odpowiednio.

2. Umowa zawarta na czas określony, może zostać wypowiedziana przez strony, w przypadku wystąpienia okoliczności uniemożliwiających aktorowi wykonywanie pracy. Okres wypowiedzenia wynosi 1 miesiąc bez względu na czas trwania umowy.

3. Wcześniejsze rozwiązanie stosunku pracy może nastąpić jedynie na mocy porozumienia stron.

4. Umowę zawartą na czas określony dłuższy niż 2 lata uważa się za zawartą na czas nieokreślony

5. W przypadku zawarcia kolejnej umowy o pracę na czas określony z dotychczasowym pracodawcą, do okresu, o którym mowa w ust. 4, wlicza się wcześniejszy okres pracy aktora u danego pracodawcy, przypadający w ciągu ostatnich 5 lat od chwili podpisania umowy o pracę.

Art. 27. Przepisów Rozdziału 2a ustawy z dnia 25 października 1991 r. o organizowaniu i prowadzeniu działalności kulturalnej (Dz.U z 2001 r. Nr 13., poz. 123 j.t.), nie stosuje się.

Rozdział 3

Kontrakt aktorski

Art. 28. Przez zawarcie kontraktu aktorskiego, aktor zobowiązuje się do wykonania lub wykonywania określonej roli lub ról określonego rodzaju, a zlecający rolę do zapłaty wynagrodzenia.

Art. 29. Kontrakt aktorski powinien być zawarty w formie pisemnej.

Art. 30. Aktor jest zobowiązany do osobistego wykonania lub wykonywania określonej roli lub ról określonego rodzaju.

Art. 31. 1. Kontrakt aktorski powinien być sformułowany w sposób jednoznaczny i zrozumiały.

2. Postanowienia niejednoznaczne tłumaczy się na korzyść aktora.

Art. 32. Jeśli kontrakt aktorski nie przewiduje wysokości wynagrodzenia, ani podstaw do jej ustalenia, aktorowi należy się wynagrodzenie w wysokości przyjętej w danym środowisku aktorskim, chyba że z umowy lub z okoliczności wynika, iż aktor zobowiązał się wykonać rolę bez wynagrodzenia.

Art. 33. 1. W braku odmiennego zapisu umownego aktorowi należy się wypłata wynagrodzenia po wykonaniu roli.

2. Jeżeli aktor jest zobowiązany do wykonania roli więcej niż jeden raz, a wynagrodzenie zostało obliczone za każde wykonanie roli z osobna, aktorowi należy się wynagrodzenie po każdorazowym wykonaniu roli.

3. W braku odmiennego zapisu, jeżeli kontrakt aktorski zawarto na okres dłuższy niż 6 miesięcy aktorowi przysługuje prawo do żądania proporcjonalnej części wynagrodzenia wraz z końcem każdego miesiąca, poczynając od miesiąca, w którym aktor rozpoczął wykonywanie roli.

Art. 34. Zlecający rolę nie może odmówić zapłaty wynagrodzenia mimo niewykonania roli, jeżeli aktor był gotowy ją wykonać, chyba że niewykonanie roli było wynikiem okoliczności, za które aktor ponosi odpowiedzialność.

Art. 35. 1. Aktorowi przysługuje w każdej dobie prawo do co najmniej 10 godzin nieprzerwanego odpoczynku, chyba że kontrakt aktorski stanowi inaczej.

2. W każdym przypadku przekroczenia norm czasu pracy określonych w ust. 1, aktorowi przysługuje dodatkowe wynagrodzenie.

Art. 36. 1. Jeżeli wysokość wynagrodzenia aktora jest określona w wysokości odpowiadającej stawce godzinowej lub dziennej, zlecający rolę prowadzi dokumentację, na podstawie której określa się kwotę wynagrodzenia.

2. Zlecający rolę udostępnia aktorowi dokumentację o której mowa w ust. 1, na jego żądanie.

Art. 37. 1. Aktorzy zatrudnieni na podstawie kontraktów aktorskich mają prawo do przystępowania do związków zawodowych działających w zakładzie pracy, z którym zawarli kontrakt aktorski.

2. W pozostałym zakresie, zastosowanie mają przepisy ustawy z dnia 23 maja 1991 r., o związkach zawodowych (Dz. U z 2001 r. Nr 79, poz. 854 j.t.).

Art. 38. Aktor odpowiada za szkodę wyrządzoną niewykonaniem lub nienależytym wykonaniem kontraktu aktorskiego, jeżeli niewykonanie lub nienależyte wykonanie nastąpiło z jego winy umyślnej lub rażącego niedbalstwa.

Art. 39. 1. W razie wątpliwości, przedstawienie aktorowi egzemplarza scenariusza sztuki teatralnej, produkcji filmowej lub telewizyjnej, poczytuje się za zaproszenie do negocjacji warunków kontraktu aktorskiego.

2. Jeżeli w ciągu 30 dni od dnia przedstawienia scenariusza, aktor nie oświadczy na piśmie, iż roli nie przyjmuje poczytuje się, że wyraził zgodę na przystąpienie do negocjacji warunków kontraktu aktorskiego. W takim wypadku odpowiedzialny jest za szkodę wyrządzoną przez to, że druga strona liczyła na zawarcie kontraktu aktorskiego.

3. Aktor może oświadczyć, że przystępuje do negocjacji z zastrzeżeniem zmiany scenariusza.

Art. 40. 1. Kontrakt aktorski rozwiązuje się wskutek śmierci lub trwałej niezdolności do pracy aktora.

2. W braku odmiennego zapisu umownego, kontrakt aktorski nie wygasa na skutek śmierci zlecającego rolę, chyba że spadkobierca albo przedstawiciel ustawowy zlecającego rolę postanawia inaczej.

Art. 41. W przypadku kontraktu aktorskiego zawartego na czas oznaczony, wypowiedzenie przysługuje, jeśli zostało w nim zastrzeżone z jednoczesnym wskazaniem okresu wypowiedzenia. Okres wypowiedzenia nie może być krótszy niż 3 miesiące.

2. W przypadku, gdy kontrakt aktorski zawarto na czas nieoznaczony, można go wypowiedzieć w każdym czasie z zachowaniem trzymiesięcznego okresu wypowiedzenia.

3. Wcześniejsze rozwiązanie kontraktu aktorskiego może nastąpić jedynie na mocy porozumienia stron.

Dział IV

Szczególne uprawnienia aktorów

Art. 42. 1. W związku z wystawieniem sztuki teatralnej, aktorom grającym w niej role, przysługuje prawo do proporcjonalnego udziału z dochodu uzyskanego ze sprzedaży biletów, w wysokości nie wyższej niż 2% zysku.

2. Podziału kwoty pieniężnej, o której mowa w ust. 1, pomiędzy poszczególnych aktorów dokonuje dyrektor artystyczny teatru, a w razie jego braku pracodawca lub zlecający rolę.

3. W przypadku złej kondycji finansowej teatru roszczenie, o którym mowa w ust. 1 może być dochodzone tylko w takiej części, w jakiej nie spowoduje pogłębienia złej kondycji finansowej teatru.

4. Jeżeli nie nastąpiła wypłata kwoty, o której mowa w ust. 1, roszczenie o wypłatę pozostałej części, może być dochodzone w okresie 5 lat od momentu jego powstania, z zastrzeżeniem ust. 3.

Art. 43. Jeżeli kontrakt aktorski nie stanowi inaczej, za uczestniczenie w nagraniach filmowych lub telewizyjnych, jak również w sesjach zdjęciowych związanych z wykonaniem roli, a służących do celów promocyjnych utworu, w którym aktor występuje, aktorowi przysługuje dodatkowe wynagrodzenie.

Art. 44. 1. Aktorowi przysługuje prawo do wynagrodzenia proporcjonalnego do wpływów z tytułu wyświetlania w kinach utworu, w którym wystąpił.

2. Wynagrodzenie, o którym mowa w ust. 1, nie przysługuje, w przypadku gdy wyświetlanie nie ma na celu uzyskania korzyści majątkowych oraz jest zgodne z dozwolonym użytkiem utworu, określonym w odrębnych przepisach.

3. Dystrybutor filmu, jak również każda inna osoba korzystająca z utworu, o którym mowa w ust. 1, są solidarnie obowiązani do uiszczenia wynagrodzenia, o którym mowa w ust. 1, za pośrednictwem właściwej organizacji zbiorowego zarządzania, w terminie 30 dni od dnia zakończenia wyświetlanie danego utworu w kinie.

4. Przepis art. 70 ust. 2¹ pkt 1 ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych, nie stosuje się.

Art. 45. 1. Aktor jest uprawniony do dodatkowego wynagrodzenia z tytułu każdorazowego utrwalania i zwielokrotniania utworu, w którym występuje, w szczególności z tytułu rozpowszechniania wykonania w postaci nagrania audiowizualnego stanowiącego dodatek do gazet w formie insertów lub w postaci materiałów przeznaczonych na cele promocyjne.

2. Osoba korzystająca z egzemplarza utworu obowiązana jest do uiszczenia wynagrodzenia, o którym mowa w ust. 1, za pośrednictwem właściwej organizacji zbiorowego zarządzania, w terminie 30 dni od dnia zaprzestania korzystania z utworu.

Art. 46. W przypadku o którym mowa w art. 44 i art. 45 organizacje zbiorowego zarządzania mają obowiązek do przekazania wyegzekwowanych kwot, w terminie 3 miesięcy od dnia ich otrzymania, w sposób wskazany przez aktora.

Dział V

Ochrona dóbr osobistych aktora oraz przysługujących mu praw pokrewnych

Art. 47. Do ochrony dóbr osobistych przysługujących aktorowi stosuje się odpowiednio przepisy ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny, z uwzględnieniem przepisów niniejszej ustawy.

Art. 48. 1. W razie naruszenia dobra osobistego, które pozostaje w związku z wykonywaniem zawodu aktora, sąd przyznaje aktorowi odpowiednią sumę zadośćuczynienia pieniężnego lub na żądanie aktora, zasądza odpowiednią sumę pieniężną na wskazany prze niego cel, związany z działalnością aktorską, bez względu na to, czy zachowanie osoby naruszającej było zawinione.

2. W przypadku roszczeń, których mowa w ust. 1, termin przedawnienia wynosi 10 lat.

Art. 49. 1. Aktor, którego dobra osobiste zostały naruszone może w treści żądania wskazać szczegółowy sposób wykonania obowiązku złożenia oświadczenia określonej treści.

2. Aktor, w szczególności może żądać ogłoszenia oświadczenia w piśmie ogólnym, fachowym, na określonej stronie i we wskazanej wielkości.

3. W razie naruszenia sposobu wykonania obowiązku, o którym mowa w ust. 1, sąd może nałożyć na osobę zobowiązaną do złożenia oświadczenia, obowiązek zapłaty kwoty pieniężnej w wysokości odpowiadającej czwartej części przychodu osiągniętego przez wydawnictwo z tytułu publikacji, w której nastąpiło naruszenie dobra osobistego lub zapłaty kwoty odpowiedniej w stosunku do rocznych dochodów aktora albo równej dziesięciokrotności przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia, ustalonego na podstawie odrębnych przepisów.

Art. 50. Sąd może odstąpić od wskazanej w żądaniu treści oświadczenia osoby naruszającej tylko wtedy, gdy z uwagi na sposób naruszenia i jego skutki nie jest ono uzasadnione.

Art. 51. 1. W razie naruszenia dobra osobistego aktor może żądać, orzeczenia w stosunku do osoby naruszającej oraz wydawnictwa, zakazu publikowania w przyszłości tekstu dotyczącego jego osoby na czas określony, bez względu na to czy istnieje ryzyko dalszych naruszeń dobra osobistego.

2. Zakaz, o którym mowa w ust. 1, orzeka się w latach od roku do lat 2.

Art. 52. 1. Wykorzystanie utworu z udziałem aktora powinno być zgodne z przeznaczeniem i charakterem utworu oraz z dobrymi obyczajami aktorskimi.

2. W przypadku naruszenia postanowień ust. 1 aktorowi przysługuje zadośćuczynienie w wysokości nie niższej niż dziesięciokrotność najniższego wynagrodzenia ustalanego na podstawie odrębnych przepisów, bez względu na to czy naruszenie było zawinione.

Art. 53. Do ochrony praw pokrewnych przysługujących aktorowi stosuje się odpowiednio przepisy ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych, z uwzględnieniem przepisów niniejszej działu.

Dział VI

Zmiany w przepisach obowiązujących

Art. 54. W ustawie z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (Dz. U. z 2000 r. Nr 14, poz. 176 - j.t.) wprowadza się następujące zmiany:

1) po art. 22 ust. 2a dodaje się ust. 2b w brzmieniu:

„2b. Kosztami uzyskania przychodu z tytułu stosunku pracy aktora, w rozumieniu ustawy z dnia (…) o wykonywaniu zawodu aktora (Dz. U z ….), są ponadto koszty związane z osiągnięciem lub zachowaniem albo zabezpieczeniem źródła przychodów, w szczególności:

1)kwoty przeznaczone na wizerunek, w tym zwłaszcza koszty poniesione na poprawę wyglądu zewnętrznego oraz kondycji fizycznej, jak również ich utrzymanie, koszty poniesione na cele reprezentacyjne oraz promocyjne.

2)szkolenia zawodowe.”;

2)po art. 22 ust. 10 dodaje się ust. 10a w brzmieniu:

„10a. Do kosztów uzyskania przychodu z tytułu kontraktu aktorskiego, o którym mowa w ustawie z dnia (…) o wykonywaniu zawodu aktora, przepisy ust. 2b stosuje się odpowiednio.”;

3) po art. 29 dodaje się art. 29a w brzmieniu:

„Art. 29a. 1. Aktor, w rozumieniu ustawy z dnia (…) o wykonywaniu zawodu aktora może skorzystać z opodatkowania w formie ryczałtu, w wysokości 20% uzyskanego przychodu.

2. Wyboru tej formy opodatkowania dokonuje się poprzez zamieszczenie w kontrakcie aktorskim, bądź w innej umowie cywilnoprawnej, stosowanych postanowień.

3. W braku umownego zapisu, o którym mowa w ust. 2, stosuje się zasady ogólne.”.

Art. 55 W ustawie z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2007 r. Nr 11, poz. 74 – j.t.), art. 6 ust. 1 pkt 4 otrzymuje brzmienie:

„4) osobami wykonującymi pracę na podstawie umowy agencyjnej, kontraktu aktorskiego lub umowy zlecenia albo innej umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z Kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia, zwanymi dalej "zleceniobiorcami", oraz osobami z nimi współpracującymi, z zastrzeżeniem ust. 4;”.

Dział VII

Przepisy końcowe i przejściowe

Art. 56. Osoby, o których mowa w art. 3 pkt 3 i 4 są obowiązane dostosować statuty, regulaminy oraz obowiązujące wzory umów, do przepisów ustawy, w terminie trzech miesięcy od dnia wejścia w życie niniejszej ustawy.

Art. 57. Ustawa wchodzi w życie po upływie 14 dni od dnia ogłoszenia, przepisy art. 54 wchodzą w życie z dniem (…).

U Z A S A D N I E N I E

I. POTRZEBA I CEL WPROWADZENIA USTAWY O WYKONYWANIU I OCHRONIE ZAWODU AKTORA

Wprowadzenie ustawowej regulacji zasad wykonywania i ochrony zawodu aktora ma na celu uzupełnienie istniejącego ustawodawstwa w zakresie odpowiadającym specyfice działalności aktorskiej, która dotychczas nie była ustawowo regulowana w ustawodawstwie polskim. Potrzeba uregulowania tej formy aktywności zawodowej uwarunkowana jest specyfiką wykonywania zawodu aktora. Działalność aktorska wymaga od osób ją wykonujących szczególnych cech psychofizycznych, co nie pozostaje bez wpływu na wymagania stawiane adeptom zawodu, a także wiąże się z koniecznością ciągłej pracy nad własnymi umiejętnościami. Zawód aktora jest kojarzony ze sławą, dużymi pieniędzmi, zainteresowaniem mediów, dostatnim życiem. Dotyczy to jednak jedynie wąskiej grupy aktorów występującej w produkcjach filmowych i telewizyjnych o największej oglądalności. Projekt ustawy, choć dotyczy wszystkich aktorów, w sposób szczególny zmierza w kierunku poprawy warunków płacy i pracy tych aktorów, którzy nie posiadają możliwości otrzymania roli w wysoko budżetowej produkcji filmowej lub telewizyjnej. Z uwagi na brak jednolitych zasad uwzględniających specyfikę pracy aktora, jak również ze względu na brak uregulowań zabezpieczających aktora przed nadużyciami ze strony pracodawcy lub zlecającego rolę, konieczne jest kompleksowe uregulowanie warunków wykonywania pracy przez aktora.

II. OBECNIE OBOWIĄZUJĄCE UREGULOWANIA

W obecnym stanie prawnym, kwestie objęte przedmiotowym zakresem projektowanej ustawy stanowią kompilację materii odrębnych ustaw. Ze względu na formę stosunku prawnego, na podstawie którego aktor wykonuje pracę, zastosowanie mają przepisy ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. - Kodeks pracy (Dz. U. z 1998 r. Nr 21, poz. 94 - j.t.) - w przypadku zawierania umów o pracę, jak również ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny (Dz. U. 1964 r. Nr 16, poz. 93) - w przypadków zawierania umów cywilnoprawnych (nazywanych umowami o dzieło lub zlecenia).

Do aktorów, jako artystów wykonawców, w zakresie przysługujących im praw pokrewnych, stosuje się ponadto przepisy ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych (Dz. U. z 2006 r. Nr 90, poz.631 - j.t.).

Do pracowników instytucji kulturalnych, w tym również teatrów, zastosowanie mają ponadto przepisy ustawy z dnia 25 października 1991 r. o organizowaniu i prowadzeniu działalności kulturalnej (Dz.U z 2001 r. Nr 13., poz. 123 j.t.).

W zakresie nieuregulowanym wymienionymi powyżej aktami, zastosowanie mają regulaminy wewnętrzne (pracy, wynagradzania), obowiązujące w miejscu zatrudnienia aktora, jak również statuty jednostek organizacyjnych zatrudniających aktora.

III . PROJEKTOWANY STAN PRAWNY DZIAŁ I

Dział I (art. 1 - art. 3) zawiera postanowienia ogólne, w tym określa definicję aktora. Zgodnie z jej treścią, przez aktora rozumie się osobę, która ukończyła studia wyższe aktorskie, jak również osobę posiadającą kwalifikacje zawodowe potwierdzone egzaminem złożonym przed komisją powołaną przez organizację zbiorowego zarządzania, której aktor jest członkiem lub Ministra Kultury i Sztuki, której została powierzona rola w sztuce teatralnej, produkcji filmowej lub telewizyjnej, bez względu na wiek oraz wykształcenie.

DZIAŁ II

W związku z publicznym charakterem wykonywanego zawodu i rolą aktora

w promowaniu i poznawaniu kultury przez społeczeństwo, na aktorze spoczywa szereg obowiązków związanych z przynależnością do zawodu. Krąg odbiorców sztuki aktorskiej jest niezwykle szeroki, stąd aktor powinien zachować odpowiedni poziom obyczajności tak, aby jego twórczość nie miała negatywnego oddziaływania na osoby, dla których stanowi wzór do naśladowania. Dział II (art. 4) określa ogólne wytyczne pracy nad wykonywaniem roli. Szczególnie istotne jest podkreślenie konieczności przestrzegania zwyczajów panujących w środowisku aktorskim, których przestrzeganie stanowi niezbędny element prawidłowego współdziałania zarówno samych aktorów jak i innych artystów wykonawców.

DZIAŁ III

W Dziale III określono podstawy prawne wykonywania zawodu aktora. W rozdziale 1 (art. 5 - 14), umieszczono przepisy wspólne, mające zastosowanie bez względu na formę stosunku prawnego będącego podstawą świadczenia pracy przez aktora. Zgodnie z rozpoczynającym rozdział przepisem art. 5 projektu ustawy, aktor może świadczyć swoją pracę w szczególności na podstawie umowy o pracę lub kontraktu aktorskiego. Działalność aktorska może być ponadto prowadzona w formie działalności gospodarczej, w ramach której umowy zawierane przez aktora podlegają reżimowi prawnemu, określonego przepisami Rozdziałów 1 i 3 komentowanego Działu.

Projektowana regulacja, choć czerpie z dotychczasowej praktyki wykonywania zawodu – zmierza przede wszystkim do ujednolicenia zasad wykonywania zawodu aktora. Zgodnie z obecnym stanem faktycznym aktorzy świadczą swoją pracę na podstawie zarówno umów o pracę, jak również w formie umów cywilnoprawnych, których przedmiotem jest wykonanie roli, bądź ról danego rodzaju. Umowy te zawierają bardzo różne, często wyjątkowo niekorzystne dla aktora postanowienia. Projekt ustawy zmierza do przyznania aktorom szczególnej ochrony prawnej, która wyraża się w kreowaniu warunków wykonywania zawodu aktora w taki sposób, aby chronić jego twórczość i indywidualizm.

DZIAŁ IV

W dziale IV (art. 42 – art. 46) zawarto uregulowania dotyczące przyznania aktorom dodatkowych uprawnień, w szczególności przyznania prawa do pobierania dodatkowego wynagrodzenia z tytułu korzystania i eksploatacji wizerunku aktora. W praktyce dochodziło na tym tle do zbyt wielu nadużyć. Wykonywanie zawodu aktora ma charakter publiczny, co związane jest ze szczególną misją, jaką mają do spełnienia aktorzy w każdym społeczeństwie. Zadaniem aktora jest zainteresować ludzi treścią przekazu niesionego wykonywaną rolą, a także skłonić ich do refleksji nad różnymi aspektami życia. Szczególnej roli powinna odpowiadać szczególna ochrona, jaką państwo powinno roztaczać nad wykonywaniem zawodu aktora. Dotyczy to przede wszystkim norm prawnych zabezpieczających właściwie twórczy i indywidualny charakter działalności aktora.

DZIAŁ V

W Dziale V (art. 47 – art. 53) zawarto problematykę ochrony dóbr osobistych oraz praw pokrewnych przysługujących aktorowi z racji wykonywanego przez niego zawodu. Projekt ustawy kształtuje ochronę dóbr osobistych w sposób zapewniający swobodny rozwój jego twórczości i prawidłowe funkcjonowanie życia rodzinnego, poprzez wzmożoną ochronę jego prywatności i wprowadzenie dotkliwych cywilnoprawnych sankcji za jej naruszenie. Projekt ustawy wskazuje, że zasadniczo aktor, którego dobra osobiste zostały naruszone może poszukiwać ochrony na gruncie przepisów kodeksy cywilnego z uwzględnieniem przepisów projektu ustawy. Konstrukcja ochrony dóbr opiera się zatem na instytucjach kodeksowych, z modyfikacją przesłanek ich zastosowania w kierunku ułatwienia, usprawnienia, bądź poprawy skuteczności ich działania w stosunku do aktorów.

DZIAŁ VI

W Dziale VI określono przepisy zmieniające, w tym przepisy dotyczące proponowanych zmian w ustawie z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (Dz. U. z 2000 r. Nr 14, poz. 176 - j.t.).

W aktualnym brzmieniu ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych ustawodawca nie sprecyzował wydatków jakie można uznać za koszty uzyskania przychodu przez podatnika w przypadku świadczenia pracy w ramach umowy o pracę. Definicja zawiera tylko ogólne sformułowanie, że kosztami uzyskania przychodu z poszczególnego źródła są wydatki poniesione w celu uzyskania przychodów. Natomiast utrwalone orzecznictwo Naczelnego Sądu Administracyjnego przyjmuje, że wydatki poniesione w celu uzyskania przychodów to wydatki, co do których podatnik wykaże ich bezpośredni związek z prowadzoną działalnością a ich poniesienie ma lub może mieć wpływ na wielkość osiągniętego przez podatnika przychodu. Wprowadzenie dodatkowych kosztów, zarówno w przypadku umów o pracę jak i kontraktów aktorskich, jest konieczne, ze względu na szczególny rodzaj pracy. Zgodnie z ustawową definicją kosztami uzyskania przychodów są koszty poniesione w celu osiągnięcia przychodów lub zachowania albo zabezpieczenia źródła przychodów. Wydatki aktora na zabezpieczenie narzędzia pracy jakim jest ciało powinny być uznane jako koszty uzyskania przychodu i traktowane jako zabezpieczenie źródła przychodów.

Zgodnie z projektem przedmiotowej ustawy aktor wykonujący swoją pracę na podstawie kontraktu aktorskiego, może od przychodu osiągniętego z tego tytułu potrącić zryczałtowane koszty w wysokości 20% uzyskanego przychodu, bądź wyższe koszty, jeżeli udowodni faktyczne ich poniesienie. Podatek od tak obliczonego dochodu zapłacić na zasadach ogólnych. Proponowana zmiana wprowadzenia zryczałtowanego podatku ma umożliwić łatwiejsze rozliczanie dla podatników, którzy chcą skorzystać z prostszego rozliczenia działalności wykonywanej osobiście, niż korzystanie ze zryczałtowanych kosztów.

IV. SKUTKI WEJŚCIA W ŻYCIE USTAWY O WYKONYWANIU ZAWODU AKTORA WSKAZANIE PODMIOTÓW KTÓRE ZOSTANĄ OBJĘTE DZIAŁANIEM USTAWY:

Z rozwiązań przewidzianych w projekcie ustawy mogą skorzystać osoby spełniające wymagania wskazane w przedmiotowym projekcie, w tym osoby posiadające odpowiednie kwalifikacje zawodowe, którym została wyznaczona rola w sztuce teatralnej, produkcji filmowej lub telewizyjnej. W szczególności projekt ustawy kierowany jest do osób wykonujących zawód aktora w sposób ciągły, których jedynym źródłem utrzymania jest wykonywanie ról w teatrach, w produkcjach filmowych lub telewizyjnych. Zakres podmiotowy projektu ustawy obejmie również osoby fizyczne, osoby prawne bądź jednostki nie posiadające osobowości prawnej zatrudniające aktorów w ramach umowy o pracę między innymi w teatrach lub w innych instytucjach zajmujących się promowaniem kultury scenicznej. Ponadto zakres podmioty projektu ustawy obejmie osoby fizyczne, osoby prawne lub jednostki organizacyjne nie posiadające osobowości prawnej zlecające aktorowi wykonanie roli w produkcjach filmowych lub telewizyjnych w ramach kontraktu aktorskiego. Poprzez osoby zlecające rolę rozumie się w szczególności producentów oraz reżyserów.

SKUTKI FINANSOWE I SPOŁECZNO-GOSPODARCZE USTAWY

Projekt ustawy będzie skutkował wprowadzeniem zmian w dziedzinie podatku od osób fizycznych. Zgodnie z założeniami projektu przedmiotowej ustawy aktor zatrudniony zarówno w ramach umowy o pracę jak i na podstawie kontraktu aktorskiego, będzie uprawniony do odliczenia od wysokości osiąganego przychodu kwot przeznaczonych na wizerunek, bądź szkolenia zawodowe związane w wykonywaną działalnością artystyczną.

Zmianą jest ponadto, wprowadzenie możliwości korzystania z opodatkowania w formie ryczałtu w wysokości 20% uzyskanego przychodu. Wyboru tej formy opodatkowania aktor będzie obowiązany dokonać poprzez zamieszczenie odpowiednich zapisów w kontrakcie aktorskim zawartym ze zlecającym rolę. W przypadku wyboru tej formy opodatkowania aktor ma prawo do odliczenia kosztów na zasadach ogólnych. W braku zapisu o wyborze ryczałtu jako formy opodatkowania stosuje się ogólne zasady opodatkowania osób wykonujących osobiście działalność artystyczną, z zastosowaniem przepisów o niniejszego projektu ustawy w przedmiocie kosztów uzyskania przychodu.

OPINIA NA TEMAT ZGODNOŚCI PROJEKTU USTAWY Z PRAWEM UE

Zagadnienia dotyczące zasad wykonywania zawodu aktora leżą poza zakresem spraw regulowanych przez prawo Unii Europejskiej.

W zakresie dotyczącym praw autorskich oraz praw pokrewnych przysługujących artystom wykonawcom projekt ustawy jest zgodny z ustawodawstwem Unii Europejskiej.

INFORMACJA O AKTACH WYKONAWCZYCH DO USTAWY

Projekt ustawy nie przewiduje wydania dodatkowych rozporządzeń wykonawczych.

Powraca problem odpowiedzialności za zniesławienie

Adam Bodnar, Dawid Sześciło 27-06-2008, ostatnia aktualizacja 27-06-2008 08:14

Ministerstwo Sprawiedliwości oficjalnie zaprezentowało projekt nowelizacji kodeksu karnego zakładający zniesienie kary pozbawienia wolności za zniesławienie (art. 212 ), także to dokonane za pośrednictwem środków masowego przekazu.

autor zdjęcia: Seweryn Sołtys

źródło: Fotorzepa

+zobacz więcej

Jednocześnie Trybunał Konstytucyjny w wyroku z 12 maja 2008 r. (SK 43/05) stwierdził, iż rozpowszechnianie prawdziwych zarzutów dotyczących niewłaściwego postępowania osób pełniących funkcje publiczne, które mogą poniżyć je w opinii publicznej lub narazić na utratę zaufania potrzebnego na danym stanowisku, w zawodzie lub rodzaju działalności, nie stanowi przestępstwa i nie wymaga udowadniania przez oskarżonego działania „w społecznie uzasadnionym interesie”. Wyrok ten, podobnie jak poprzedni wydany w sprawie zgodności z Konstytucją RP art. 212 k.k . (z 30 października 2006 r.), oznacza jednak, że TK nie dostrzega niekonstytucyjności w samej idei karalności pomówienia. Nie zmienia to faktu, że ostateczna decyzja co do kształtu regulacji należy do ustawodawcy.

Niewystarczające środki

Propozycji ministerstwa można by przyklasnąć, gdyby nie fakt, że omija istotę problemu karalności pomówienia w prawie polskim. Tkwi ona znacznie głębiej niż w dopuszczalności karania za słowo więzieniem, co zresztą w praktyce polskich sądów zdarza się obecnie incydentalnie. Negatywny wpływ na ochronę wolności słowa ma już jednak sama możliwość uruchomienia postępowania karnego, postawienie zarzutów czy oskarżenie dziennikarza, ponieważ może wywoływać tzw. efekt mrożący. Groźba odpowiedzialności karnej studzi zapał mediów do poruszania tematów kontrowersyjnych, ale ważnych dla interesu publicznego. Ogranicza w ten sposób nie tylko wolność prasy, ale także prawo obywateli do informacji o życiu publicznym, które jest filarem demokratycznego społeczeństwa.

Nie ulega przy tym wątpliwości, że cześć i dobre imię osób nieprawdziwie i niesłusznie pomówionych należy chronić. Trudno polemizować ze stanowiskiem wyrażonym m.in. w rekomendacji Komitetu Ministrów Rady Europy z 15 grudnia 2004 r., iż prawo powinno chronić jednostkę przed informacjami ukazującymi ją w nieprawdziwym świetle czy naruszającymi jej prawa. Powinny jednak służyć temu instrumenty odpowiedzialności cywilnej za naruszenie dóbr osobistych (art. 24 i 448 kodeksu cywilnego) – odszkodowanie i zadośćuczynienie. Niewiele przemawia natomiast za posiłkowaniem się w takich przypadkach instrumentami odpowiedzialności karnej, w tym majątkowej, zasądzaniem grzywny lub nawiązki. We współczesnych społeczeństwach demokratycznych areną starć między nieskrępowanym rozwojem wolnych mediów a prawami jednostki jest debata publiczna. Regulacje prawne powinny tworzyć równowagę między tymi, niekiedy sprzecznymi, interesami i potrzebami. Jednocześnie należy traktować wolność wypowiedzi jako zasadę naczelną, od której odstępować można jedynie w sytuacjach wyjątkowych.

Jasne wskazówki ETPC

Na poparcie tego poglądu – wielokrotnie podnoszonego przez Helsińską Fundację Praw Człowieka (por. stanowisko HFPC z 7 listopada 2007 r.) – przytoczyć można tezy z bogatego orzecznictwa Europejskiego Trybunału Praw Człowieka w Strasburgu opartego na treści art. 10 europejskiej konwencji praw człowieka. Trybunał, począwszy od wyroku w sprawie Castells przeciwko Hiszpanii z 23 kwietnia 1992 r. (skarga nr 11798/85), uznaje, że sankcje karne za pomówienie dopuszczalne są tylko wówczas, gdy służy to zapewnieniu porządku publicznego, w szczególności przeciwdziałaniu podżegania do przemocy czy siania nienawiści. Niewielkie ma przy tym znaczenie, że w danym przypadku nie zastosowano wobec dziennikarza kary pozbawienia wolności. Jak bowiem podkreślił ETPC w wyroku w sprawie Scharsach and News Verlagsgesellschaft przeciwko Austrii ( z 13 listopada 2003 r., skarga 39 394/98), nawet łagodniejsza kara (np. grzywna czy ograniczenie wolności) pozostaje sankcją karną i skutkuje m.in. wpisem do rejestru skazanych. Co więcej, jak wynika z wyroku w sprawie Stoll przeciwko Szwajcarii z 25 kwietnia 2006 r. (skarga 69698/01), nawet jeśli kara wymierzona autorowi danej publikacji nie ogranicza mu możliwości dalszego wypowiadania się, skazanie jest rodzajem cenzury mającej przekonać go, aby nie wdawał się w krytykę pewnych osób czy działań. Rodzi to ryzyko zniechęcenia dziennikarzy do dyskusji o kwestiach publicznie ważnych.

dr Adam Bodnar, sekretarz zarządu, szef programów prawnychDawid Sześciło, prawnik

Źródło : Rzeczpospolita