4 lipca 2008. Sala konferencyjna BBN z aparaturą antypodsłuchową i włączonymi magnetofonami. Po jednej stronie stołu: Lech Kaczyński, szefowa jego kancelarii Anna Fotyga, ministrowie Mariusz Handzlik, Andrzej Duda, Władysław Stasiak. Po drugiej: szef dyplomacji Radosław Sikorski i jego zastępca Witold Waszczykowski. Miejsce na prawo od Sikorskiego zajmuje młody protokolant.
Spotkanie zaczyna się od krótkiego wstępu, który wygłasza minister Duda odpowiedzialny u prezydenta za sprawy prawne. Powołując się na przepisy konstytucji, uzasadnia wezwanie Sikorskiego. Duda mówi o artykule 126 paragraf 1 i 2, z których wynika, że prezydent jest najwyższym przedstawicielem RP i "stoi na straży suwerenności i bezpieczeństwa państwa". Dorzuca też paragraf 3 z artykułu 133 o współdziałaniu głowy państwa, premiera i szefa dyplomacji w sprawach polityki zagranicznej. Brzmi to groźnie. Ale nie tylko z powodu takiego wstępu atmosfera jest napięta.
Dwie godziny wcześniej prezydent dowiaduje się od minister Fotygi, że rząd Tuska odrzucił propozycje Amerykanów w sprawie tarczy. Lech Kaczyński wie, że premier chce to ogłosić publicznie, ale nie ma pojęcia, co dokładnie znajdzie się w przemówieniu Tuska. Prezydent, który jest gorącym zwolennikiem tarczy, jest przekonany, że doszło do zerwania negocjacji z Amerykanami. Podejrzewa, że jak najgorszą rolę w tej sprawie odegrał Sikorski. Kaczyński obawia się też, że ekipa Tuska zamierza obarczyć go częścią odpowiedzialności za fiasko. Tak głowa państwa interpretuje wcześniejsze słowa ministrów, którzy otwarcie mówili, że ostatnia wizyta szefowej jego kancelarii Anny Fotygi w Waszyngtonie zepsuła rządowi rozmowy z administracją Busha.
Prezydent pyta o Asmusa
Po krótkim wstępie ministra Dudy głos zabiera Lech Kaczyński. Prezydent w ostry sposób zaczyna przepytywać Sikorskiego o Rona Asmusa, eksperta od polityki międzynarodowej z amerykańskiej Partii Demokratycznej.
- Czy pan zna Rona Asmusa? - pyta prezydent.
- Nie widzę związku ze sprawą tarczy - odpowiada Sikorski.
- Powtarzam pytanie, czy pan zna Rona Asmusa?
- Nie widzę związku.
- Zna pan?
- Zna go pani Fotyga, ja go też znam.
- Proszę zaprotokołować: Potwierdził, że zna Rona Asmusa.
Teraz udało nam się precyzyjniej ustalić, skąd wziął się ten wątek przesłuchania. Prezydent przynajmniej z dwóch źródeł dostał sygnał, że Sikorski może celowo opóźniać negocjacje. Dlaczego miałby to robić? Bo wcześniej dogadał się z Asmusem, że lepiej podpisać umowę z nową administracją Białego Domu, gdy wybory wygrają Demokraci.
Skąd Kaczyński miał takie wiadomości? Nadeszły one z Ameryki. W czerwcu Daniel Fried, były ambasador w Polsce i wysoki rangą urzędnik departamentu stanu rozmawiał z Witoldem Waszczykowskim, naszym głównym negocjatorem w sprawie tarczy. Fried zapytał wówczas, czy to prawda, że Polska dogadała się za plecami Busha z Demokratami? I wymienił nazwiska Asmusa i Sikorskiego.
Waszczykowski jeszcze w czerwcu pyta Sikorskiego o rzekomy układ z Demokratami i Asmusem. Minister dwukrotnie i kategorycznie zaprzecza. Jednak informacja o sygnale od Frieda dociera, i to z dwóch źródeł, do Lecha Kaczyńskiego. To z tego powodu prezydent 4 lipca wypytywał szefa dyplomacji o znajomość z Amerykaninem.
Prezydent pyta o rozmowę Tuska z Cheneyem
Po pytaniach o Asmusa prezydent przechodzi do innego wątku. Chce wiedzieć, czy Radosław Sikorski jest tłumaczem.
- Czy pan jest tłumaczem? - pyta.
- Jakie to ma znaczenie? - dziwi się Sikorski.
- Czy pan jest tłumaczem, powtarzam pytanie.
- Nie rozumiem, jaki to ma związek ze sprawą.
- Proszę zaprotokołować: Odmawia odpowiedzi na pytanie, czy jest tłumaczem.
- Nie jestem tłumaczem, ale dobrze mówię po angielsku, czego dowodem jest dyplom uczelni wyższej, którą ukończyłem w Anglii.
- Czy pan tłumaczył wczorajszą rozmowę telefoniczną Donalda Tuska z amerykańskim wiceprezydentem Dickiem Cheneyem?
- Nie. Tłumaczył ją tłumacz Białego Domu, który był na linii w czasie rozmowy Tusk - Cheney
Kaczyński zadał te pytania, bo podejrzewa, że to szef MSZ tłumaczył rozmowę Tuska z Cheneyem, która zakończyła się fiaskiem. Prezydent przypuszcza, że Sikorski mógł celowo przeinaczać wypowiedzi obu polityków, po to, by storpedować porozumienie.
Prezydent pyta o spór wokół rakiet Patriot
Po pytaniach o "tłumacza" następuje najbardziej emocjonalny fragment rozmowy. Sikorski z trudem ukrywa irytację. Domaga się odpowiedzi, dlaczego jest w ten sposób traktowany: - Czy to przesłuchanie? - pyta.
Kaczyński wyjaśnia, że jeśli rozmowy o tarczy skończą się klapą, to sprawa będzie przedmiotem badania komisji śledczej, a nawet Trybunału Stanu. Sikorski podrywa się z miejsca. Według relacji jednego z uczestników spotkania ciska papierami o stół.
- W tej sytuacji muszę się skonsultować z prawnikiem i poinformować o wszystkim premiera - mówi wzburzony.
- Proszę bardzo - odpowiada mu prezydent i dodaje kąśliwą uwagę, że ego Radka jest rozdęte do monstrualnych rozmiarów.
Mimo ostrego spięcia Sikorski nie wychodzi. Zaczyna się bardziej merytoryczny fragment rozmowy. Kaczyński pyta, czy szef MSZ zna szczegóły ustaleń rzymskich? Chodzi o propozycję czasowego, a nie stałego stacjonowania rakiet Patriot na terenie Polski. Pomysł ten zgłosił Waszczykowskiemu amerykański negocjator John Rood na czerwcowym spotkaniu w stolicy Włoch. Sikorski tłumaczy Kaczyńskiemu, że rządowi zależy na tym, by amerykańska bateria na stałe została umieszczona w Polsce. Wyjaśnia, że dokładnie ta kwestia jest kością niezgody między stronami polską i amerykańską.
Prezydent chce mieć pełny obraz sytuacji. Dlatego prosi o odpowiedź na to samo pytanie Witolda Waszczykowskiego, do którego ma zaufanie. Waszczykowski, zwolennik podpisania umowy z USA, obszernie opowiada o rzymskich rozmowach z Roodem. Podkreśla, że Amerykanie wyszli naprzeciw polskim oczekiwaniom, dodaje, że w perspektywie kilku lat mamy szansę na stałą bazę rakiet Patriot w naszym kraju.
Prezydent pyta o kwestię odpowiedzialności za szkody spowodowane przez tarczę
To nie koniec konfrontacji. Lech Kaczyński zadaje kolejne szczegółowe pytanie. Chodzi o ewentualne roszczenia w razie błędu w działaniu systemu tarczy antyrakietowej.
To hipotetyczna sytuacja: Iran wystrzeliwuje rakietę w stronę Ameryki. Antyrakieta wystrzelona z bazy na terenie Polski przechwytuje pocisk np. nad terytorium Rosji. Spadające odłamki zabijają człowieka lub powodują straty materialne. Kto będzie za to odpowiadał?
Polska, tłumaczy prezydentowi Sikorski, domaga się jasnej deklaracji, że koszty poniosą Stany Zjednoczone. Waszyczykowski z kolei wyjaśnia, że nie będzie to łatwe, bo Amerykanie nie mogą wprost tego zagwarantować: to niezgodne z ich doktryną prawną. Według niej za straty odpowiada "agresor", czyli w tym przypadku Iran. USA - podkreśla Waszczykowski - gotowe są jednak pomóc nam, gdyby doszło do jakichś sporów o odszkodowanie.
Prezydent pyta, czemu rząd nie informuje go o faktycznym stanie negocjacji
Lech Kaczyński przechodzi do kolejnego wątku. Domaga się odpowiedzi na pytanie, dlaczego nie jest na bieżąco informowany o stanie negocjacji ze Stanami, dlaczego jego kancelaria nie znajduje się w rozdzielniku dokumentów w tej sprawie? Sikorski zapewnia, że zawsze jest gotowy informować prezydenta o wszystkich szczegółach. Zapewnia, że przygotowuje specjalny raport na temat tarczy.
Jednak Kaczyńskiemu to nie wystarcza. Chce konkretów, żąda, by wszystkie dokumenty, także te tajne, zostały przesłane do jego kancelarii. Sikorski zgadza się na to. Przez następnych kilka dni grzeją się kopiarki w MSZ i papiery trafiają do głowy państwa.
Prezydent pyta, czy to Sikorski blokuje wizytę Condoleezzy Rice
Kolejne pytanie prezydenta sprawia, że atmosfera znów gęstnieje. Sekretarz stanu miała przyjechać 10 lipca do Belwederu na podpisanie umowy o tarczy. Kaczyński chce wiedzieć, czy Sikorski torpeduje przyjazd do Polski Condoleezzy Rice. Minister zaprzecza. - Pani Rice jest oczekiwanym gościem - wyjaśnia.
Prezydent podejrzewał, że ekipa Tuska sabotuje wizytę. Dlaczego? Tylko dlatego, by premier nie musiał dzielić się z nikim sukcesem. Zawarcie umowy 10 lipca mogłoby zostać odebrane przez opinię publiczną jako punkt dla Kaczyńskiego. Podpisy byłyby składane w prezydenckim Belwederze i to kilkanaście dni po wizycie Anny Fotygi w USA.
Prezydent pyta, jak Tusk wytłumaczy zerwanie negocjacji
Po sprawie sekretarz Rice Kaczyński oczekuje odpowiedzi na pytanie, co dokładnie premier Tusk zakomunikuje opinii publicznej, tłumacząc odrzucenie amerykańskiej oferty. Sikorski mówi, że dzisiejszy przekaz będzie jasny: "Czekamy na bogatszą propozycję od USA".
Wszystko rozgrywa się w odciętym od świata i zabezpieczonym przed podsłuchami pomieszczeniu. Jednak gdy Kaczyński zadaje pytania, w telewizji trwa już wystąpienie Tuska.
Prezydent pyta, kto personalnie odpowiada za niepowodzenie negocjacji
- Kto jest negocjatorem? - stara się dowiedzieć prezydent. Sikorski odpowiada, że minister Waszczykowski zakończył techniczną część rozmów i on sam przejął ciężar rokowań na poziomie politycznym.
Na koniec Lech Kaczyński wygłasza ważne oświadczenie. Przestrzega w nim Sikorskiego, że zerwanie rozmów o tarczy radykalnie pogorszy stosunki z Waszyngtonem. Jest to szczególnie groźne, mówił prezydent, w sytuacji zawirowań w Europie spowodowanych niepewną przyszłością traktatu lizbońskiego.
Na tym Kaczyński zamyka spotkanie, które w sumie trwa trzy kwadranse. - Do widzenia, panie prezydencie - mówi na odchodnym Sikorski. Obaj panowie podają sobie ręce.
