Ustalenie w umowie pożyczki odsetek za zwłokę wyższych niż maksymalne jest nieważne. Zamiast lichwiarskich obowiązują wówczas te maksymalne
Z uchwały Sądu Najwyższego z 7 marca 2008 r. wynika, że dłużnik, który zgodził się w umowie pożyczki na lichwiarskie oprocentowanie i w akcie notarialnym dobrowolnie poddał się egzekucji, może bronić się przed ściągnięciem z niego takich odsetek dopiero wówczas, gdy do sprawy już wkroczył lub może wkroczyć komornik (sygn. III CZP 155/07).
Dopiero z klauzulą wykonalności
Pożyczkobiorca nie może podjąć obrony przed lichwą na etapie ubiegania się przez wierzyciela – pożyczkodawcę o nadanie przez sąd takiemu aktowi notarialnemu klauzuli wykonalności. Klauzula taka, którą sąd nadaje po zbadaniu formalnej poprawności wyroku, ugody sądowej, aktu notarialnego z dobrowolnym poddaniem się egzekucji lub innego tytułu egzekucyjnego, jest nieodzownym warunkiem wszczęcia egzekucji komorniczej.
We wskazanej uchwale SN stwierdził, że w postępowaniu o nadanie takiemu aktowi notarialnemu klauzuli wykonalności sąd nie może badać ważności umowy czy innej czynności prawnej objętej tym aktem.
O nadanie klauzuli wykonalności aktowi notarialnemu umowy pożyczki z sierpnia 2006 r. przeciwko małżonkom Jarosławowi i Ewie M. wystąpił Mirosław W., który pożyczył im 18 000 zł. Państwo M. zobowiązali się do zwrócenia jej najpóźniej po upływie miesiąca. Odsetki za ten okres zostały ustalone na 355 zł. W umowie zapisano, że w razie zwłoki w zapłacie pożyczkodawcy będą się należały odsetki w wysokości 15 proc. w skali miesiąca, aż do całkowitej spłaty 18 355 zł.
Dłużnicy – na podstawie art. 777 § 1 pkt 4 kodeksu postępowania cywilnego – dobrowolnie poddali się egzekucji co do należności głównej i odsetek. Ten zapis oznacza, że wierzyciel może przystąpić do przymusowego ściągania należności przez komornika bez wszczynania przeciwko dłużnikowi sprawy, wystarczy uzyskanie w sądzie klauzuli wykonalności.
Małżonkowie W. udzielili pożyczkodawcy zabezpieczenia spłaty w formie hipoteki zwykłej na swojej nieruchomości.
Sąd ogranicza procent
Sąd I instancji postanowieniem z października 2007 r. nadał klauzulę wykonalności aktowi notarialnemu pożyczki. Stwierdził jednak, powołując się na art. 359 § 22 kodeksu cywilnego, że pożyczkobiorcy powinni zapłacić Mirosławowi W. od 18 335 zł odsetki za zwłokę, ale w wysokości odsetek maksymalnych przewidzianych w art. 359 § 21 k.c. Ustalenia dotyczące odsetek w części przekraczającej maksymalne są bowiem nieważne.
W myśl art. 359 § 21 k.c. maksymalna wysokość oprocentowania wynikającego z czynności prawnej, czyli przede wszystkim z umowy, nie może być wyższa niż czterokrotność stopy kredytu lombardowego NBP (obecnie wyższa niż 28 proc. w stosunku rocznym). Z kolei w art. 359 § 2 2 k.c. zapisano, że jeśli wysokość odsetek wynikających z czynności prawnej przekracza wysokość odsetek maksymalnych, należą się te maksymalne.
Mirosław W. złożył zażalenie na postanowienie sądu I instancji. Argumentował, że sąd w postępowaniu o nadanie aktowi notarialnemu klauzuli wykonalności nie jest uprawniony do badania ważności umowy, w tym wypadku wysokości odsetek za zwłokę.
Sąd II instancji uznał, że w kwestii tej powinien wypowiedzieć się SN. Orzecznictwo odnoszące się do niej nie jest bowiem jednolite, a SN nie zajął co do niej stanowiska. W uzasadnieniu pytania prawnego sąd ten przychylał się do poglądu, że także w postępowaniu o nadanie klauzuli wykonalności musi badać ważność zastrzeżenia umownego dotyczącego odsetek. Słowem, sąd nie może przejść do porządku dziennego nad odsetkami lichwiarskimi.
Inne powództwo
Jednakże Sąd Najwyższy tego stanowiska nie zaakceptował. Sędzia Antoni Górski wyjaśnił, że kwestia ważności umowy, w tym zastrzeżenia odsetek wyższych niż maksymalne, może być badana przez sąd, ale nie na etapie postępowania klauzulowego. Temu służy powództwo przeciwegzekucyjne, czyli przewidziane w art. 840 k.p.c. powództwo o pozbawienie tytułu wykonawczego klauzuli wykonalności – w całości lub w części.
Ile maksymalnieOdsetki maksymalne nie mogą w stosunku rocznym przekraczać czterokrotnej wysokości stopy kredytu lombardowego NBP. Od 30 sierpnia 2007 r. wynoszą 28 proc. Odsetek tych nie można zmienić ani ograniczyć w umowie, także jeśli kontrahenci zadecydowali, że do danej umowy stosuje się prawo obce.
więcej zdjęć
