Podatkowo-karne konsekwencje nieregulowania zobowiązania w podatku od towarów i usług z reguły dążą w dwóch kierunkach. Rzadko bowiem zdarza się, że podatnik, który złoży deklarację, nie wpłaca zadeklarowanej kwoty. Częściej podatnik nie składa deklaracji w terminie bądź składa ją niezgodnie ze stanem faktycznym.
Za takie działania grożą konsekwencje karne skarbowe, egzekucyjne oraz odsetkowe.
Odpowiedzialność odsetkowa
Podatnik, który nie zapłaci zobowiązania w podatku od towarów i usług w terminie, musi liczyć się z odpowiednim podwyższeniem zobowiązania wobec skarbu państwa o należne odsetki za zwłokę. Co ważne, odsetki nie są związane ze złożeniem deklaracji – jeżeli zatem podatnik, mimo obowiązku, nie złoży deklaracji, a zobowiązanie podatkowe nie wystąpi (np. w deklaracji powinna wystąpić nadpłata podatku lub podatek zerowy), to odsetki za zwłokę nie wystąpią.
Odsetki nalicza się od dnia następnego po dniu, w którym należność powinna być uregulowana. W przypadku podatku od towarów i usług terminem tym jest, w zależności od rodzaju zobowiązania:
- 25. dzień miesiąca następującego po miesiącu, w którym powstał obowiązek podatkowy (dla rozliczających się z urzędem na deklaracji VAT-7),
- 25. dzień miesiąca następującego po kwartale, w którym powstał obowiązek podatkowy (dla podatników wybierających rozliczenie kwartalne),
- 14 dni po dniu powstania zobowiązania podatkowego.
Jako niezależne zobowiązanie należy traktować zaliczki na podatek VAT, ustalane dla podatników, którzy wybiorą metodę kwartalną rozliczenia, innych niż mali podatnicy. Niezapłacenie zaliczki skutkuje uznaniem jej za zaległość podatkową, a w konsekwencji koniecznością zapłacenia odsetek za zwłokę. W tym przypadku obowiązek zapłaty podatku wystąpi - za pierwszy oraz za drugi miesiąc kwartału - w terminie do 25. dnia miesiąca następującego po każdym z kolejnych miesięcy, za które jest wpłacana zaliczka.
Stawka odsetek za zwłokę wynosi 200% podstawowej stopy oprocentowania kredytu lombardowego, ustalanej zgodnie z przepisami o Narodowym Banku Polskim (10% według stanu na sierpień 2010 r.). W przypadku złożenia prawnie skutecznej korekty deklaracji wraz z uzasadnieniem przyczyn korekty i zapłaty w całości, w ciągu 7 dni od dnia złożenia korekty, zaległości podatkowej, stosuje się obniżoną stawkę odsetek za zwłokę w wysokości 75% powyższej stawki odsetek.
Obniżenia nie zastosuje się jednak w przypadku, gdy korekta dokonana jest:
- po doręczeniu zawiadomienia o zamiarze wszczęcia kontroli podatkowej, a w przypadkach, gdy nie stosuje się zawiadomienia - po zakończeniu kontroli podatkowej;
- w wyniku czynności sprawdzających.
Odsetki za zwłokę są zaokrąglane w górę do dwóch miejsc po przecinku.
Jeżeli podatnik nie złożył deklaracji podatkowej, to nie może jej skorygować a tym samym nie zastosuje obniżonej kwoty odsetek za zwłokę.
Wyłącznie prawa do obniżonych odsetek za zwłokę dotyczy również sytuacji, gdy podatnik ureguluje należność podatkową po terminie 7 dni od złożenia korekty lub wpłaci ją w niepełnej wartości (tylko częściowo). Inny rodzaj opłaty i konsekwencji odsetkowych wystąpi u podatników występujących o ulgę w spłacie zobowiązania podatkowego, czyli chcących odroczyć termin płatności podatku lub rozłożyć zapłatę podatku na raty, odroczyć lub rozłożyć na raty zapłatę zaległości podatkowej wraz z odsetkami za zwłokę ewentualnie - same odsetki. We wszystkich przypadkach w związku z późniejszym terminem zapłaty podatku, zaległości lub odsetek, organ podatkowy nalicza opłatę prolongacyjną w wysokości połowy odsetek podatkowych za zwłokę.
Konsekwencje karne skarbowe
Na gruncie karnym skarbowym ustawodawca zastrzegł odrębne sankcje z tytułu niezłożenia deklaracji podatkowej i z tytułu niezapłacenia podatku w terminie. Inaczej wreszcie przedstawia się karalność czynu, gdy co prawda podatnik ujawnia podstawę opodatkowania i kwotę podatku, lecz czyni to nierzetelnie.
W przypadku niezłożenia deklaracji podatkowej, co wiąże się również z nieujawnieniem przedmiotu oraz podstawy opodatkowania, odpowiedzialność podatnika uzależniona jest od uszczuplonej lub narażonej na uszczuplenie należności publicznoprawnej albo wartości przedmiotu czynu. Istotą karalności przestępstwa jest w tym przypadku narażenie podatku na uszczuplenie. Przestępstwo z art. 54 kodeksu karnego skarbowego jest przestępstwem skutkowym, co oznacza, że jeżeli przez niezłożenie deklaracji nie nastąpi narażenie należności na uszczuplenie, odpowiedzialność karna skarbowa nie zostanie poniesiona. Dla przykładu, gdy podatnik nie wykonuje w danym okresie czynności opodatkowanych, należność publicznoprawna może nie zostać narażona na uszczuplenie.
Odrębnie od niezłożenia deklaracji, karane jest niezłożenie informacji podsumowującej w związku z wykonywaniem transakcji wewnątrzwspólnotowych.
Jeszcze inaczej należy traktować sytuację, w której podatnik, co prawda deklarację składa, lecz ujawnia w niej nieprawidłowe dane dotyczące przede wszystkim przedmiotu lub podstawy opodatkowania (art. 56 k.k.s.).
Częstym przypadkiem jest wówczas zbieg przepisów - podatnik deklarując w terminie zobowiązanie podatkowe, czyni to jednak na podstawie nierzetelnie lub nieprawidłowo prowadzonych ksiąg (art. 61 k.k.s.), nie wystawia faktur lub nie prowadzi ewidencji na kasie fiskalnej (art. 62 k.k.s.). Faktyczna penalizacja jest wówczas zależna od tego, czy mamy do czynienia z faktycznym zbiegiem przepisów (karalność na podstawie przepisu przewidującego karę najsurowszą co nie wyłącza stosowania wszystkich środków przewidzianych w kodeksie na podstawie wszystkich zbiegających się przepisów – na podstawie art. 7 kodeksu) czy też wyczerpywaniem znamienia jednego czynu przesłanek wielu przepisów łącznie i tym samym pochłanianiem przez jeden z przepisów karalności za pozostałe (usiłowanie a dokonanie czynu).
Odpowiednio zbieg może być wyłączony również poprzez zastosowanie reguły subsydiarności (osoba odpowiedzialna za nadzór odpowiedzialność za nadzór poniesie wyłącznie w przypadku, gdy czyn nie będzie wyczerpywał przesłanek innego przepisu).
Inna odpowiedzialność grozi za samo niezapłacenie podatku w terminie. Jeżeli bowiem okaże się, że podatnik księgi prowadzi rzetelnie oraz składa deklaracje w przewidzianym terminie, a podatek jest płacony z opóźnieniem, to można powiedzieć, że odpowiedzialność podatnika jest ograniczona – w stosunku do przestępstw lub wykroczeń wskazanych powyżej.
Karalność dotyczy jedynie uporczywego niewpłacania podatku w terminie (art. 57 k.k.s.). Oznacza to, że jednokrotne niezapłacenie podatku nie będzie karane. Dodatkowo sąd może (choć nie musi, sam podejmuje decyzję, biorąc pod uwagę przesłanki konieczności ukarania sprawcy czynu) odstąpić od wymierzenia kary, jeżeli przed wszczęciem postępowania (po jego wszczęciu już nie) wpłacono w całości należny podatek na rzecz właściwego organu. Ważne jest, że podatnik, jeżeli zostanie ukarany, poniesie wyłącznie odpowiedzialność za wykroczenie skarbowe. Natomiast w przypadku niezłożenia deklaracji podatkowej lub ujawnienia nieprawdy w deklaracji – w zależności od wartości narażonej na uszczuplenie należności – może odpowiadać za przestępstwo skarbowe lub za wykroczenie. W praktyce z reguły dla podatnika oznacza to postępowanie mandatowe i kilkusetzłotową karę pieniężną (kara grzywny z tytułu wykroczenia skarbowego może być wymierzona w granicach od jednej dziesiątej do dwudziestokrotnej wysokości minimalnego wynagrodzenia).
Obrona przed odpowiedzialnością karną skarbową zależna jest od rodzaju popełnionego czynu. W grę wchodza różne instytucje dostępne na gruncie prawa karnego skarbowego. Samo niezapłacenie podatku w terminie lub błąd obliczeniowy w deklaracji podatkowej i podanie w niej danych nieprawdziwych można wyeliminować poprzez złożenie deklaracji korygującej. W takim przypadku nie podlega karze za przestępstwo skarbowe lub wykroczenie skarbowe, kto złożył prawnie skuteczną korektę deklaracji podatkowej wraz z uzasadnieniem przyczyny korekty i w całości uiścił, niezwłocznie lub w terminie wyznaczonym przez uprawniony organ, należność publicznoprawną uszczuploną lub narażoną na uszczuplenie (art. 16a k.k.s.).
Korekty deklaracji nie można jednak składać w przypadku, gdy nie wystąpi dokument korygowany, a zatem nie można jej złożyć, gdy podatnik w ogóle nie złożył deklaracji podatkowej. W grę wchodzi wówczas instytucja niepodlegania karze ze względu na ujawnienie przedmiotu czynu przestępczego. Instytucja występowania z taką informacją ograniczona jest w czasie wyłącznie do momentu, w którym organ skarbowy będzie posiadał wyraźnie udokumentowaną wiadomość o popełnieniu przestępstwa skarbowego lub wykroczenia skarbowego (art. 16 k.k.s.). Jeżeli organ uzyska już informacje o popełnieniu czynu, w grę wchodzą proceduralne metody zaniechania ukarania – jak zezwolenie na dobrowolne poddanie się odpowiedzialności (art. 17 k.k.s.) lub odstąpienie od wymierzenia kary (art. 19 k.k.s.).
Odpowiedzialność egzekucyjna
Niezapłacenie w ustawowym terminie podatku, zapłacenie go w wysokości niższej niż należna lub wykazanie zaległości podatkowej do zapłaty w wyniku czynności sprawdzających, kontroli podatkowej lub kontroli skarbowej, a w konsekwencji wydania ostatecznej decyzji ustalającej podatek do zapłaty, powoduje skierowanie postępowanie na drogę egzekucji.
Inny przebieg ma postępowanie, w zakresie podatku niezapłaconego, czyli wykazanego do zapłaty w deklaracji VAT-7 (VAT-7K), inny zaś – postępowanie dotyczące należności spornej, która nie została przez podatnika wskazana jako kwota należna do zapłaty. W tym drugim przypadku wszczęcie egzekucji wymaga wszczęcia postępowania podatkowego i wydania decyzji w tym przedmiocie (w tym również zakresie przysługuje od decyzji droga odwoławcza). W zakresie złożonej przez podatnika deklaracji podatkowej, wszczęcie postępowania egzekucyjnego nie wymaga decyzji, pod warunkiem, że:
- w deklaracji zostało zamieszczone pouczenie, że stanowią one podstawę do wystawienia tytułu wykonawczego (standardowo deklaracja VAT-7 zawiera je na pierwszej stronie – na samym dole, drobnym druczkiem);
- wierzyciel przed wszczęciem postępowania egzekucyjnego przesłał zobowiązanemu upomnienie o konieczności zapłaty podatku, zawierające wezwanie do wykonania obowiązku z zagrożeniem skierowania sprawy na drogę postępowania egzekucyjnego. Postępowanie egzekucyjne może być wszczęte dopiero po upływie 7 dni od dnia doręczenia tego upomnienia.
Deklaracja podatkowa jest więc w tym przypadku bezpośrednią podstawą do wystawienia tytułu wykonawczego przez organ egzekucyjny.
Metodami obrony ze strony dłużnika (podmiotu zobowiązanego do zapłaty) będą: zarzuty (art. 33 ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji), wyłączenia spod egzekucji odpowiednich rzeczy lub praw (art. 38 ustawy), zażalenie na postanowienie organu, skarga na czynności egzekucyjne organu egzekucyjnego lub egzekutora oraz skarga na przewlekłość postępowania egzekucyjnego (art. 54 ustawy).
Piotr Szulczewski
Bankier.pl
Jarosław Kaczyński wystosował list do członków Prawa i Sprawiedliwości.... 
Europoseł Marek Migalski jest zaskoczony decyzją partii o wykluczeniu go z... 
Joanna Kluzik Rostkowska i Paweł Poncyljusz chcą debaty o nowym kursie... 
Joanna Kluzik-Rostkowska powiedziała, że jeśli okaże się, iż Elżbieta... 
