Zaczęło się już podczas pierwszych misji w Iraku i Afganistanie, choć to były różne światy. W Iraku wojna z terroryzmem skupiała się na działaniach w terenie zurbanizowanym. Zadania wykonywano głównie z wykorzystaniem pojazdów. Podjeżdżano pod sam dom, wyważano drzwi, zabierano podejrzanego i odjeżdżano. Żołnierz ubrany na ciężko, w pełnym umundurowaniu, wchodził i miał czuć się pewnie. Nie musiał się specjalnie zastanawiać, ile waży to, co ma na sobie.
W Afganistanie zmienił się przeciwnik, teren operacji i charakter prowadzonych działań. Jednostki sił specjalnych pracują w małych grupach, w bardzo konkretnym celu. Czasem żeby go osiągnąć, trzeba przejść dziesięć kilometrów, zostać gdzieś w terenie na noc i wrócić. Afganistan to w większości teren górzysty, gdzie w dzień średnia temperatura przekracza 30 st. C, a w nocy potrafi spaść poniżej zera. Nowy mundur musiał to wszystko uwzględnić.
– Jest takie stare powiedzenie: „Jak nas widzą, tak nas piszą". To faktycznie funkcjonuje również w świadomości żołnierzy. Widząc innego żołnierza, na podstawie tego, jak jest wyposażony, jak ma skonfigurowany sprzęt, mogę ocenić jego poziom wiedzy o branży oraz stosunek do wykonywanej pracy – wyjaśnia operator Jednostki Wojskowej Komandosów w Lublińcu (ze względów bezpieczeństwa nie możemy ujawniać tożsamości naszych rozmówców). Polskie jednostki sił specjalnych przekonały się o tym podczas pierwszych wyjazdów do Iraku i Afganistanu. Wtedy operatorzy jechali na misję w tych samych mundurach co inne pododdziały Wojska Polskiego. Na miejscu się okazało, że mundur żołnierza z Lublińca odstaje od munduru np.: amerykańskich oddziałów sił specjalnych SEAL. Zaczęli więc ulepszać mundur na własną rękę. Przeszywali kieszenie na rękawach pod takim kątem, by móc z nich swobodnie korzystać.
W Afganistanie najważniejsze było odciążenie. Wiele sprzętu używanego w Iraku jest w Afganistanie nieprzydatne i nie było sensu go nosić. Ciężkie oprzyrządowania do wyważania drzwi i bram zamienili na lżejsze wyłomy i nożyce. Masywne kamizelki balistyczne zmienili na mniejsze i lżejsze. Drobne elementy uposażenia i magazynki przerzucili z nich na pasy. Opatrunki osobiste umieścili w kieszeniach spodni. Wszystko po to, by zwiększyć mobilność – by móc swobodnie poruszać się i walczyć w ciasnych afgańskich uliczkach, w pomieszczeniach i jeśli zajdzie taka potrzeba – móc pokonywać duże odległości pieszo.
– W pracy zależy nam na komforcie, żeby strój nie odciągał nas od naszych zadań. Jeśli coś mi przeszkadza, coś mnie uciska, to utrudnia mi to pracę i w konsekwencji prowadzić może do sytuacji, że coś przeoczę, a w tej robocie nie ma miejsca na złe decyzje. Muszę jak najlepiej wykonać zadanie – tłumaczy kolejny operator JWK (skrót od Jednostki Wojskowej Komandosów).
O tym, że sprzęt nie jest przystosowany do afgańskiej rzeczywistości wojennej, informowali przełożonych w meldunkach. Tak zaczęła się modernizacja.
Nowy mundur miał być wypadkową najlepszych rozwiązań wykorzystywanych we wspinaczce i w sportach górskich. Zaadoptowano wszystkie elementy odzieży związanej z ochroną cieplną i wentylacją: bieliznę termiczną, bluzy polarowe i goreteksowe, kurtki puchowe. Potem trzeba było dopasować je do charakteru pracy (ergonomia, kamuflaż) oraz indywidualnych potrzeb operatorów sił specjalnych. Tu była szansa na zrealizowanie nieszablonowych pomysłów, bo przecież to nie mogła być zwykła kurtka. Dzięki nowej konstrukcji miała precyzyjnie współistnieć z kamizelką balistyczną. Zmieniono kroje koszulek, tak by swobodniej oddychały w dzień, a w nocy zatrzymywały ciepło. Zaczęto produkować je z tkanin trudnopalnych. Spodnie rozbudowano o zintegrowane nakolanniki. Wcześniejsze – zakładane osobno, były niewygodne i potrafiły opóźnić czas reakcji. W stroju „specjalsów" nie ma przypadku. Wszystkie zmiany mają prowadzić do jeszcze większej funkcjonalności munduru podczas akcji. Przykład? Combat shirt – koszulobluza bojowa, którą ma dziś każdy żołnierz służący w Afganistanie. Zwykła bluza mundurowa z kieszeniami umieszczonymi na klatce piersiowej uwierała żołnierza pod kamizelką, a i tak z kieszeni nie mógł korzystać. Odciął więc rękawy z bluzy mundurowej i doszył do cywilnej bluzy dzianinowej. Dzisiaj combat shirt w części tułowia jest wykonana z materiałów trudnopalnych, a kamuflaż znajduje się tylko na rękawach. Bo żołnierz, jakby nie patrzeć, musi być umundurowany.
Nowe trendy w branży wyznacza amerykańska firma Crye Precision. To Aston Martin wśród marek produkujących odzież militarną. Wykorzystuje najnowsze technologie, ma patenty na tkaniny i ich wykończenie. Projekty powstają w ścisłej współpracy ze „specjalsami", którym skończyły się kontrakty w Afganistanie. To odzież z najwyższej półki. Kurtka Crye Precision potrafi kosztować kilka tysięcy złotych. Wysokie ceny spowodowały, że firmy zaopatrujące wojsko, również te w Polsce, kopiują ich projekty i rozwiązania technologiczne, oferując bez licencji podobny produkt, podobnej jakości, ale w o wiele atrakcyjniejszej cenie.
Crye Precision zadbało także o najlepszy kamuflaż. Ich wzór MultiCam został niedawno uznany oficjalnym uniwersalnym kamuflażem wojsk amerykańskich. Sprawdza się w każdych warunkach, w szerokim zakresie odległości, natężenia oświetlenia i rodzaju terenu. Ponieważ mocą prawa własności kamuflaż wyprodukowany dla armii po 15 latach przechodzi na jej własność, Crye Precision postanowiło się zabezpieczyć. Firma postarała się, by wzór MultiCam został uznany za dzieło sztuki. Możemy je teraz oglądać w Muzeum Sztuki Nowoczesnej w Nowym Jorku.
– Talibowie doskonale się orientują, jakie jednostki operują w danym regionie Afganistanu, poznają nas po brodach, po niestandardowej taktyce. To często ich odstrasza. Wolą zaatakować tzw. soft target. I o to chodzi, żeby nie wyglądać soft, trzeba wyglądać ostro – wyjaśnia operator polskich sił specjalnych. Niestandardowa taktyka uwzględnia niestandardowy wygląd. W tej sferze jednostkom special forces wolno więcej niż pozostałym, choć „moda" pola walki to zawsze wypadkowa trzech najważniejszych z punktu widzenia wojska czynników: ergonomii, zdolności do maskowania i kosztów. (Można powiedzieć, że wszystko, co później przenika z wojskowego munduru do szeroko rozumianej mody męskiej, tym samym kształtując trend, jest niejako wypadkową tych samych trzech czynników). W wojsku konwencjonalnym nie można pozwolić na dużą swobodę, bo wtedy traci się porządek, a to niekorzystnie wpływa na morale i dyscyplinę. Co prawda w tym roku Pentagon złagodził zasady dotyczące tego, jak ma wyglądać żołnierz armii amerykańskiej. Ma służyć w mundurze, ale nie musi już rezygnować z symboli religijnych wyznawanej wiary (brody, jarmułek, turbanów itp.). Broda to jeden ze znaków rozpoznawczych operatora sił specjalnych. Podyktowana jest względami kulturowymi. W kulturze Pasztunów brodaty mężczyzna cieszy się estymą i poważaniem. Mając kontakt z miejscową ludnością, broda pozwala „specjalsom" zdobyć ich zaufanie.
Operatorzy nie noszą naszywek ze stopniami wojskowymi. W przypadku butów, czapek, okularów i rękawiczek mogą czerpać z mody cywilnej – pod warunkiem że można je łatwo dostosować do warunków, w jakich działa żołnierz, oraz jeśli wkomponowują się w kamuflaż. Bardzo ważne są buty. Komandosi wybierają najczęściej dobre obuwie trekkingowe, które stabilnie i mocno trzyma kostkę, i sprawdza się w każdych warunkach.
Taktyka zależy od rodzaju wykonywanej akcji. Niektóre operacje są przeprowadzane w strojach cywilnych. Elementy tradycyjnego afgańskiego stroju mają pozwolić im wtopić się w otoczenie. Jeżeli jadą na rozpoznanie samochodem, to tak, żeby nie zostali rozpoznani. Ciężki sprzęt zostaje w bazie.
Przed każdą misją żołnierze otrzymują 2500 zł na dokupienie dodatkowego wyposażenia – w pełni dopasowanego do ich indywidualnych potrzeb.
– Jeśli chcemy podwyższyć komfort pracy, to mamy taką możliwość. Inwestujemy np. w dobrą bieliznę termoaktywną. Używamy takiej z wełny merynosa. Jest dobrą warstwą izolacyjną, daje bardzo dużo ciepła, jest przyjemna i fajnie skrojona – tłumaczy operator JWK.
Praca to ich pasja. Jest obecna w ich życiu także w czasie wolnym. Interesują się tym, co robią inne jednostki specjalne, śledzą nowe trendy w taktyce, umundurowaniu, zbrojeniu, sprzęcie. Do tego służy specjalistyczna prasa, internet i targi.
– Ostatnio wróciłem z targów Shot Show w Las Vegas. Zjeżdża się tam śmietanka jednostek z całego świata. W JWK zajmuję się pozyskiwaniem nowych trendów, technologii, materiałów. Na targach mogę wszystko sprawdzić osobiście. Jeśli to jest broń, to idę z nią na strzelnicę, jeśli odzież, to mogę sprawdzić kurtkę, rękawiczki i czapkę. W ten sposób porównuję asortyment producentów, wyrabiam sobie zdanie. Wracam do Polski z folderami i staram się naświetlić sprawę chłopakom z jednostki. I później jeśli są jakieś zakupy, robimy listę naszych pobożnych życzeń, tego, co byśmy chcieli, co by nam się najbardziej przydało na kolejnej misji. Staramy się, by kupili nam to mundurowcy, jeśli nie, to próbujemy pozyskać to sami – tłumaczy operator JWK. W opisie przedmiotu zamówienia nie ma podanej konkretnej firmy. Za to jest pełna specyfikacja produktu. Powstaje ona na podstawie doświadczenia, wiedzy i kreatywności operatorów jednostki, którzy właśnie wrócili z Afganistanu. Jeżeli jest to plecak, to w zamówieniu są podane szczegóły dotyczące kieszeni, standardu zamków, szelek, rodzaju rzepów, ścieralności materiału, z jakiego ma być wykonany oraz jakim ma być wykończony. Procedura wygląda tak samo w przypadku każdego innego elementu ubioru. Producenci, jeśli chcą sprzedać swój produkt, to muszą go dostosować do wymogów jednostki.
– Patrząc dzisiaj na wyposażenie indywidualne operatora naszej jednostki, to jest na takim samym poziomie, a czasem nawet lepszym od wyposażenia Zielonych Beretów czy oddziałów SEAL. Uczymy się od siebie nawzajem. Tu nie wszyscy mają wyglądać tak samo, bo nie o to chodzi. Zasada jest taka, że każdy wybiera to, w czym się czuje najlepiej. Ideałem by było, gdyby wszystko było z górnej półki. Chodzi przede wszystkim o nasz komfort podczas wykonywanego zadania. Za specjalizacją, za dobrą jakością, idzie cena – tłumaczy operator sił specjalnych z Lublińca.
W armii amerykańskiej zauważono, że to, jak żołnierz wygląda, jak się prezentuje i jaki ma sprzęt, pozytywnie wpływa na sposób, w jaki taki żołnierz walczy. I nawet jeśli dobre trekkingowe buty mają podnieść jego efektywność zaledwie o 2 proc., to znaczy, że moda ma w wojsku znaczenie.
