Jeszcze niedawno brytyjskie media pisały, że Polacy wyjadają karpie ze stawów w parkach i zabijają łabędzie. Ale coś się zmienia. Brytyjczycy powoli dostrzegają, że nasi rodacy potrafią tu się rozpychać łokciami. I że trzeba nas traktować poważnie.
Polski jest drugim językiem w Anglii – podał niedawno brytyjski urząd statystyczny, wiadomość trafiła na czołówki dzienników BBC. W tym języku mówi tu prawie 550 tys. osób! Media zaczęły nagle chwalić Polaków. I to nie za umiejętność naprawiania kranów.
W "Timesie" tydzień temu ukazał się materiał o Polsce na całą szpaltę: quiz, fotografie słynnych Polaków: Wałęsa, Chopin, Polański, bramkarz Arsenalu Wojciech Szczęsny (była też aktorka Scarlett Johansson, której dziadkowie pochodzili z Polski). Poniżej artykuł o polskiej kulturze w Londynie (nazywanym przez najnowszych imigrantów Londkiem). Wszystko mówi sam tytuł: "Tętniąca życiem społeczność”.
– Miło, że zaczęły pisać o nas nawet "Daily Mail” i "Daily Express”, które zwykle lubią nam zarzucać wyłudzanie zasiłków – mówi "Newsweekowi” Wiktor Moszczyński, działacz Zjednoczenia Polskiego z londyńskiego Ealingu. Nie uszło jednak jego uwadze, że obok laurki dla nas "Times” zamieścił protekcjonalny wstępniak: "Co Brytyjczycy zawdzięczają Polakom?”.
Czytelnik mógł się z niego dowiedzieć, że dzięki naszym rodakom życie jest lepsze, bo wyspiarzom bliżej teraz do kiszonego ogórka. Przybyło też dobrych hydraulików i restauracji z pierogami. „Polacy dzięki tej diecie nie ślizgają się zimą na lodzie, a robotnicy łatwiej łapią równowagę” – szydził autor.
Kilka dni później felietonista tej samej gazety zasugerował, że Polacy to specjaliści od likwidacji Żydów. "Wrzucają Żydów do studni, zalewają betonem i piją wódkę” – pisał Giles Coren. W obronę Polski zaangażowali się już nie tylko nasi dyplomaci i Zjednoczenie Polskie. Do akcji wkroczyli także Polacy, którzy zrobili kariery na Wyspach.
Od pizzy do Barclays
– Ostro protestujemy przeciwko takim incydentom w brytyjskich mediach. Opowiadamy o nich ludziom w City – mówi "Newsweekowi” Łukasz Filim, przewodniczący Polish Professionals in London (PPL). Grupa zrzesza setki polskich finansistów, prawników, lekarzy i inżynierów. Od grudnia zeszłego roku Filim może się czuć Brytyjczykiem. Zdał egzamin na obywatela Zjednoczonego Królestwa. Doskonale zna realia kraju i zakamarki angielskiej duszy. – Często nawet bardzo przyjaźni nam wyspiarze narzekają na klnących Polaków z puszką piwa w ręku, a przymykają oko na tłumy pijanych Brytyjczyków w piątkowe i sobotnie wieczory – mówi Filim.
W Londynie mieszka i pracuje od ponad ośmiu lat. Po skończeniu uczelni finansowej w Polsce przyjechał do Anglii w maju 2004 r., od razu po otwarciu granic. Marzył o pracy w banku. Najpierw dwa lata rozwoził pizzę i chodził na kursy angielskiego. W końcu złożył CV do Barclays. Przeszedł przez sito eliminacji. Na początku był "polskim kasjerem”. Na szybie banku pojawiła się polska flaga. Dziś jest menedżerem oddziału Barclays w londyńskim City. Po godzinach działa w stowarzyszeniu.
W lipcu ubiegłego roku Polish Professionals urządzili bal przebierańców na wynajętym statku, którym pływali po Tamizie. Co tydzień spotykają się m.in. w polskim Ognisku. To klub i restauracja nieopodal słynnego londyńskiego Muzeum Nauki. – Miejsce jest dobrze znane brytyjskiej elicie. Mocny polski brand – mówi Filim. W ubiegłym roku prywatne przyjęcie w Ognisku urządził ponoć premier David Cameron. Regularnie wpada tu na lunche mieszkający nieopodal aktor Hugh Grant.
– Nauczyłem się szybko, że Anglicy szanują tylko zwycięzców – mówi Filim, który od ośmiu lat gra z londyńczykami w piłkarskich "piątkach”. – Dowcipy o nas skończyły się, kiedy daliśmy im kilka razy niezłego łupnia, np. 15 do 5 – wspomina. Teraz Filim marzy, by przypomnieć brytyjskim mediom i politykom, że polscy hydraulicy i finansiści zasługują na respekt. – Dlatego powołaliśmy w Polish Professionals grupę polityczną – mówi "Newsweekowi”.
Łatwy cel
W ubiegły czwartek Profesjonalistów zaprosił do siedziby Izby Gmin konserwatysta Daniel Kawczynski. To jedyny brytyjski poseł urodzony w Polsce (wyjechał w wieku sześciu lat). Oburzają go antypolskie wyskoki brytyjskich mediów. – Polacy są łatwym celem. Mają ten sam kolor skóry i można o nich mówić rzeczy, które w przypadku innych grup etnicznych, choćby Pakistańczyków czy Chińczyków, byłyby karalne jako rasistowskie – podkreślał poseł Kawczynski na łamach "The Independent”.
Z ksenofobią brytyjskich mediów walczy także elitarna opiniotwórcza organizacja polskiej śmietanki w Londynie: Polish City Club (PCC). – Skoro polski to drugi język w Anglii, teraz nasz głos musi zacząć być słyszalny – mówi "Newsweekowi” Dorota Zimnoch, prezydent PPC, na co dzień londyński ekspert finansowy wielkiej firmy ubezpieczeniowej. Ekskluzywny klub, którym kieruje Zimnoch, skupia około 80 wybrańców. Ma też kilkuset sympatyków. Ich ambicją jest poprawa wizerunku Polaków. – Wraz z innymi polskimi organizacjami myślimy, jak uświadomić dzieciom w szkołach w Anglii naszą długą i bogatą historię. Musimy przeciwdziałać stereotypom – mówi Zimnoch.
Od czasu do czasu Polish Professional i PCC muszą protestować przeciwko polish jokes w mediach. Oficjalnie ich w Wielkiej Brytanii nie ma. Nieoficjalnie wygląda to mniej różowo.
Strażacy i pingwiny
Na początku lutego tego roku w programie satyrycznym radia BBC 4 "News Quiz” znana prezenterka mówiła: "Polki jak strażacy, pojawiają się często na rurkach” (Pole to po angielsku m.in. Polak lub Polka, ale także rura do tańca w klubie nocnym). Dodała, że Polacy z południa "mówią dialektem pingwinów” (bo po angielsku Pole to także biegun geograficzny), ale mają wiele wspólnego z Anglikami – "jedzą dużo mięsa i nie chcą mieszkać w Polsce”.
– To strasznie niemiłe, taki poziom w tak prestiżowym radiu, które szanowałam – mówi Marta. 25-letnia polska absolwentka UCL mieszkająca w Londynie często spotyka się z inną formą lekceważenia Polaków. Najbardziej znane Anglikom polskie słowa to "sklep”, "chleb” i "knajpa”, a także – nie czarujmy się – "kurwa”.
– Kiedy pytają, skąd jestem, wolę czasem ukryć, że z Polski, bo nagle Anglicy na poziomie zaczynają się popisywać polskimi przekleństwami. Mówię bez akcentu, więc nie potrafią odgadnąć mojej narodowości. Odpowiadam, że jestem jak wszyscy ludzie z Afryki – żartuje Marta.
– Kiedyś stałam na przystanku w Londynie, zaczepił mnie Anglik i spytał, co robię – wspomina Kinga Goodwin, obecnie doktorantka University of Bath. – Odpowiedziałam, że pracuję na uniwersytecie. – Sprzątasz? – brzmiało retoryczne pytanie. Poseł Partii Pracy Barry Sheerman wywołał skandal tweetem o Polakach w barze na stacji Victoria, którzy nie potrafili przygotować porządnej kanapki z bekonem. Jeszcze parę lat temu bałby się politycznej niepoprawności.
– Niektóre gazety mają niemal rasistowski program wzbudzania niechęci do Polaków. Pretekstem są argumenty ekonomiczne. Każde przestępstwo jest przypisywane imigrantom z Polski – uważa Chris Jeżowski, syn polskich imigrantów, którzy zostali w Wielkiej Brytanii po II wojnie światowej.
Rodzice Chrisa pamiętają czasy, kiedy 150 tys. Polaków zmagało się długie lata z nędzą i obojętnością władz. O antypolskich nastrojach pisał po wojnie nawet George Orwell. W latach 50. w oknach niektórych hoteli w Anglii pojawiał się napis: "No Irish, No Blacks, No Poles” (Nie przyjmujemy żadnych Irlandczyków, czarnych ani Polaków). Dziś Polacy są wszędzie mile widziani, ale niektórzy Brytyjczycy chętnie ograniczyliby ich społeczny awans.
– Syn zaczął się uczyć polskiego, bo chce zostać hydraulikiem – mówi matka z niedawnej karykatury w "Daily Mail”. Stereotypy powielają seriale telewizyjne. Polacy naprawiają spłuczki albo harują na budowach. Polki to z reguły sprzątaczki, łatwe dziewczyny, a nawet call girls. Rzadko w filmach pojawia się Polak specjalista – lekarz lub inżynier. A to już powoli przestaje być prawdą: polska elita to mniejszość imigracji, ale coraz bardziej znacząca. – Zaledwie w ciągu roku grupa polskich absolwentów biotechnologii z magazynów Tesco przeniosła się do pracy zgodnej z zawodem, w laboratorium – mówi Kinga Goodwin.
Ten przykład to jedna z bardzo wielu historii awansu młodych Polaków na Wyspach, które Goodwin wraz z mężem prof. Robinem Goodwinem śledziła przez ponad dwa lata w ramach programu badawczego realizowanego w londyńskim Brunel University.
Pozytywne artykuły, takie jak niedawna polska strona w "The Times”, to wynik rosnącej zamożności i awansu Polaków na Wyspach. – Wasi imigranci są lubiani, dobrze się integrują, zostawiają u nas coraz więcej zarobionych pieniędzy, proporcjonalnie więcej nawet niż np. imigranci z Francji – podkreśla prof. Goodwin. Coraz częściej jesteśmy postrzegani jako konsumenci, także reklam, ale również czytelnicy brytyjskich gazet, z którymi trzeba się w końcu liczyć.
Nie ma jak Cooltura
– Polska kultura rozprzestrzenia się powoli, ale nieustannie – pisała niedawno dziennikarka „Timesa”. Dała przykład znany każdemu londyńczykowi: efektownie redagowany polski tygodnik "Cooltura”. Ukazuje się w 55 tys. egzemplarzy i można go dostać w 650 punktach 7-milionowej brytyjskiej stolicy.
Do polskich sklepów i klubów coraz częściej zaglądają Anglicy. Restauracje takie jak Baltic i Daquise to punkty kulinarne brytyjskiej metropolii. – Pięć, sześć razy rocznie w Barbican Centre są polskie przedstawienia. Kiedyś nie do pomyślenia – chwali się w BBC dyrektor polskiego Instytutu Kultury w Londynie Roland Chojnacki. Polskie filmy trafiają już regularnie do zwykłych londyńskich kin. Cineworld w dzielnicy Hammersmith gra w lutym komedię kryminalną "Podejrzani zakochani”.
Coraz częściej – w prywatnych rozmowach – Anglicy mówią o Polakach "they are so clever”, czyli zaradni i mądrzy. Zdaniem Jana Niechwiadowicza z grupy Polish Media Issues liczba napaści fizycznych i słownych na Polaków systematycznie spada. Umacniają się pozytywne stereotypy o Polakach: "polska etyka pracy” czy "polskie ceny”. Jedna z firm reklamowała swoje usługi budowlane: "Niemiecka jakość w polskich cenach”.
– Polacy mają coraz lepszą opinię. Szanuje ich szczególnie klasa średnia – mówi Neal Ascherson, brytyjski publicysta i pisarz. Wielu Polaków w Londynie twierdzi, że mimo nastrojów antyunijnych Brytyjczycy oswoili się z polską imigracją i nie wolno nam zaprzepaścić dobrego momentu. – Musimy namówić Polaków, by byli gotowi głosować w wyborach lokalnych. Politycy w Anglii będą się z nami liczyć, kiedy przed wyborami zaczną liczyć polskie głosy – mówi z nadzieją Wiktor Moszczyński. W poprzednich wyborach w Anglii zagłosował zaledwie co piąty Polak.
Marek Rybarczyk
