Odkryto "fundamentalny" błąd w konstytucji RP

Prezes Trybunału Konstytucyjnego Jerzy Stępień, fot. Tomasz Gzell PAP

Polska konstytucja zawiera "fundamentalny błąd ustrojowy" polegający na podziale zadań dla samorządów na zadania własne i zlecone - powiedział na posiedzeniu Komisji Wspólnej Rządu i Samorządu kończący kadencję prezes Trybunału Konstytucyjnego Jerzy Stępień.

Komisja zaprosiła na swoje posiedzenie Stępnia, jednego z twórców reformy samorządowej z początku lat 90., by podziękować mu za prosamorządową postawę i działania. Jego 9-letnia kadencja sędziego TK dobiega końca w środę.

- Nasza konstytucja zawiera fundamentalny błąd ustrojowy, na który zwracaliśmy uwagę już wcześniej, mianowicie błąd polegający na wprowadzeniu podziału zadań na zadania własne i zlecone - powiedział Stępień.

Ustawa zasadnicza w rozdziale dotyczącym funkcjonowania samorządu terytorialnego mówi, że "zadania publiczne służące zaspokajaniu potrzeb wspólnoty samorządowej są wykonywane przez jednostkę samorządu terytorialnego jako zadania własne".

Jednak w kolejnym punkcie dodano, iż "jeżeli wynika to z uzasadnionych potrzeb państwa, ustawa może zlecić jednostkom samorządu terytorialnego wykonywanie innych zadań publicznych", które są nazwane zadaniami zleconymi.

- Jest to stara XIX wieczna konstrukcja, z którą w czasach, kiedy funkcjonuje zasada pomocniczości powinniśmy się dawno rozstać - ocenił Stępień.

Zgodnie z zasadą pomocniczości państwo nie ingeruje w sprawy, z którymi poszczególne jednostki np. samorządy są w stanie poradzić sobie same. Pomoc instytucji centralnych państwa lub jeszcze wyższych organów np. UE ma następować jedynie tam, gdzie jest ona niezbędna.

Ustępujący prezes i sędzia TK ocenił, że podział na zadania zlecone i własne był często nadużywany ze szkodą dla samorządu.

- Wystarczyło napisać w ustawie, że jakieś zadanie jest własne, żeby powiedzieć "ty sobie teraz samorządzie szukaj sam pieniędzy, bo to jest twoje zadanie własne"; inaczej są finansowane zadania własne, a inaczej zadania zlecone - mówił.

Stępień stwierdził, że zapis ten został "nieszczęśliwie przejęty" w okresie 20-lecia międzywojennego i wprowadzony do ówczesnej ustawy zasadniczej.