dzisiaj, 19:00 
"Ludzie w maskach i z karabinami kazali nam milczeć i udać się do sali gimnastycznej. Przypomniałam sobie, co kiedyś mówili nam nauczyciele: »w nagłych sytuacjach najważniejsze to nie panikować«. Nie było to możliwe. Chciałam gdzieś się schować, ukryć" - wspomina w swoim pamiętniku Agunda Watajewa, która przeżyła atak czeczeńskich terrorystów na szkołę w Biesłanie. Swoje wspomnienia dziewczynka, która miała wówczas 14 lat, spisała tuż po zamachu, w którym zginęły 334 osoby, w tym 186 dzieci. Właśnie minęło osiem lat od tych tragicznych wydarzeń, które Watajewa określa mianem "prawdziwego piekła". Fragmenty wspomnień Agundy opublikował dziennik "Moskowskij Komsomolec".
Według 22-letniej dziś kobiety wszystko zaczęło się od strzałów. "Mężczyzna z grubą brodą i w kamuflażu biegł za trzema chłopcami i strzelał w powietrze". Agunda była przekonana, że to zabawa lub jakaś kontrola, jednak wkrótce rozpoczęła się prawdziwa strzelanina i ludzie zostali zagnani w stronę kotłowni".
Pierwsza śmierć zakładnika i terroryści o "lodowatym spojrzeniu".
Już w dniu zajęcia szkoły przez rebeliantów doszło do pierwszego morderstwa. Według 14-letniej wówczas dziewczynki, ludzie wpadli w panikę i histerię, a bojownicy kategorycznie żądali milczenia, grożąc, że w przeciwnym razie będą musieli zabić jednego z mężczyzn. "Staraliśmy się, ale strach i panika nie odpuszczały. Rozległ się wystrzał. Mężczyzna został zabity" - opisuje Agunda.
Po tym zdarzeniu - jak pisze - "nastąpiła martwa cisza". Terroryści kazali dzieciom i dorosłym oddać wszystkie telefony komórkowe i torebki. Jednakże wiele osób wciąż miało nadzieję, że będą wstanie ukryć telefony, ale po kilkukrotnych groźbach wszyscy oddali swoje aparaty.
Zakładniczka opisuje również zamachowców-samobójców, którzy stali w jej pobliżu: "Oni byli w burkach i ich twarzy nie było widać. Tylko oczy i stopy. Byli w sportowych spodniach i tenisówkach. W jednej ręce mieli broń, a drugą trzymali na detonatorze. Mieli lodowe, nieżywe spojrzenie".
Bojownik z ogromną blizną na szyi
Dziewczyna opisuje także jednego z bojowników, którego twarz wydała się jej "dobrze znana". W jej ocenie mężczyzna miał około 35-38 lat i miał "ogromną bliznę na szyi". Jak twierdzi Agunda, ten terrorysta w gniewie kazał jej przyjaciółce "zakryć ten wstyd", wskazując na odkryte kolana nastolatki. Mężczyzna rzucił jej kurtkę, którą natychmiast zakryła nogi. Agunda pisze: "Po tym było mi trochę lżej. Pomyślałam, że chociaż gwałtów nie będzie".
Najlepsze wspomnienia z piekła rodem
Watajewa opisuje także w swoim pamiętniku doskwierający jej głód i pragnienie. Pić jej się chciało tak bardzo, że gdy wieczorem przez rozbite okna wpadały pojedyncze krople deszczu, próbowała złapać choć jedną z nich. "Mama nakryła mnie i inne dziewczynki swoją kurtką, a ja sama wydostałam się spod niej, aby poczuć deszcz. Czułam się tak dobrze. W mojej opinii to były najlepsze wspomnienia z tego piekła" - pisze.
Dyrektorka-zdrajczyni
Jak opisuje Agunda, pod koniec pierwszego dnia "piekła" jeden z dorosłych krzyknął: "Nie wyjdziemy stąd żywi". Autorka pamiętnika wspomina, że terroryści "cały dzień biegali po sali i krzyczeli: »nikomu nie jesteście potrzebni, wszyscy zginiemy razem«. Po tych słowach dyrektorka szkoły Lidia Aleksandrowna Caliewa stwierdziła, że wśród zakładników są dzieci Tajmuraza Mamrusowa (obecnej głowy Osetii Północnej, który w 2004 r. stał na czele lokalnego parlamentu, a wśród zakładników w szkole w Biesłanie był jego syn i jedna z córek - przyp. red.). Watajewa opisuje, że "wtedy Zamka i jej brat wstali. I zabrali ich gdzieś. Ich wydała Lidia Aleksandrowna. Nawet my - dzieci - wiedzieliśmy, że to była zdrada".
Najdłuższy dzień
Drugi dzień po zajęciu przez bojowników szkoły był według Agundy najdłuższy. "Terroryści przestali rozdawać ludziom wodę, gdyż byli przekonani, że jest zatruta, wyrywkowo wypuszczali do toalety", a z tego powodu, że przy wejściu do niej była spora kolejka, zamachowcy od czasu do czasu rozganiali ją krzykami i groźbami.
Jak pisze dziewczyna, terroryści dużo rozmawiali przez telefon, a w trakcie rozmów raz krzyczeli, a raz się śmiali. Zakładnikom mówili, że nikt ich nie będzie ratować i wszyscy zginą. Agunda wspomina, że dzień był bardzo długi i nie było żadnych wieści. "Jednakże, gdy w końcu wypuścili jedną z karmiących matek, atmosfera na sali stała się lżejsza".
Wieczorem - jak opisuje Watajewa - u niektórych z bojowników pojawiły się jakieś ludzkie uczucia. Zasugerowali, aby starsze osoby i nauczycieli przenieść do sali, w której było chłodniej. Była to - według niej - ogromna zmiana, gdyż wcześniej odmawiali pomocy starszemu mężczyźnie, którego stan zdrowia znacznie się pogorszył. "Niech umrze" - mówili.
"I wtedy po raz pierwszy zachciało mi się płakać"
Trzeciego dnia czas również "mijał bardzo powoli. Pragnienie zabijało, nie mogłam się nawet podnieść". Agunda zaznacza, że chciało jej się spać, a największym marzeniem była śmierć: "Ja tylko marzyłam nawet nie o uwolnieniu, ale o śmierci, ponieważ wydawało mi się to bardziej prawdopodobnym rozwiązaniem. W trzecim dniu wszyscy chcieli tylko jednego końca".
Jak wspomina, w pewnym momencie rozległ się dźwięk dzwonka telefonu. Rozmówca terrorystów poinformował ich, że Rosjanie wycofują z Czeczenii swoje wojska. Bojownicy mieli wówczas powiedzieć do zakładników: "Jeśli ta informacja się potwierdzi, zaczniemy was wypuszczać". "I wtedy po raz pierwszy w trakcie tych wszystkich trzech dni zachciało mi się płakać, bo pojawiła się nadzieja, że wyrwiemy się stąd" - pisze 22-letnia dziewczyna.
"Było mi wszystko jedno"
Gdy doszło do konfrontacji terrorystów z rosyjskim wojskiem, 14-latka straciła przytomność. "Kiedy się ocknęłam, nade mną płonął dach, wszystko spadło, pod gruzami leżeli ludzie. I pierwsza rzecz, jaką zobaczyłam, kiedy się podniosłam - gorące i spalone ciało jednego z terrorystów" - opisuje. "Moja mama i ja wstałyśmy i poszłyśmy. Zauważyłam tylko małe rozcięcie na lewej ręce i uspokoiłam się, że nie mam innych ran. Próbowałam iść ostrożnie - wszędzie były ciała, płonęły drewniane belki. Przy samych drzwiach widziałam ciało młodej dziewczyny. Prawdopodobnie wtedy uświadomiłam sobie, że to wszystko dzieje się naprawdę" - wspomina.
Agunda zaznacza, że terroryści zaczęli umieszczać w szkolnych oknach dzieci, które miały machać do rosyjskich żołnierzy i krzyczeć, że w budynku są zakładnicy. W oknach często stawały jednak matki dzieci, które nie chciały narażać swoich pociech na kolejne niebezpieczeństwo. "Wkrótce doszło do nowego, bardzo mocnego wybuchu. Patrzyłam na sufit, a gorąca fala wybuchu zalała mnie od głowy do stóp. Pomyślałam, że to koniec, tym razem po prostu umarłam" - pisze Watajewa.
Dziewczynce udało się jednak przeżyć kolejny wybuch. Gdy ocknęła się, spostrzegła rany na ręce i nodze. "Widziałam coś białego i lśniącego, jakby kość" - zaznacza i dodaje, że trudno jej było podnieść swoje kończyny. Jej matka leżała obok, krzyknęła tylko do dziewczynki: "Noga... Uciekaj!".
"Nie mogę sobie wybaczyć, że ją posłuchałam, odwróciłam się i uciekłam. Co to było? (...) Na czworakach wydostałam się przez rozbite okno" - pisze Agunda. Wtedy 14-latka po raz ostatni widziała swoją matkę, która straciła życie w szkole w Biesłanie.
Nastolatka uciekała, nie czuła jednak swojej nogi, a żołnierze krzyczeli do niej: "Chodź kochanie, chodź kochanie!". "Ale ja nie mogłam. Z tego poczucia bezradności i beznadziei zaczęłam płakać" - wspomina autorka wspomnień. Jakimś cudem udało jej się dotrzeć do żołnierzy; następnie trafiła do szpitala.
Jestem "zakładnikiem"
"Na każdym moim dokumencie medycznym jest wpisane "zakładnik" - pisze 22-letnia dziś kobieta. "Przez lata przyzwyczaiłam się do moich blizn, zaczęłam je ignorować i nie wstydzić się ich. One stały się częścią mnie. Bez nich mnie nie będzie" - zaznacza. Dodaje przy tym, że blizny to nie jedyne "pamiątki" po Biesłanie". "Mam też inne »ciekawe rzeczy«. Na przykład mój metal - jeden w głowie, jeden w klatce piersiowej, a kolejne rozproszone po całym organizmie". Była zakładniczka czeczeńskich terrorystów podkreśla, że często odczuwa dyskomfort, "zwłaszcza bóle i »niezginanie« palca w prawej ręce".
Dlaczego spisała swoje wspomnienia? "Jestem zamknięta. Wydaje mi się, że łatwiej się zastrzelić, niż opowiedzieć o tym wszystkim drugiemu człowiekowi, także bliskiemu" - przyznaje 22-latka.
Czeczeńscy rebelianci wzięli ponad 1100 zakładników
1 września 2004 roku czeczeńscy rebelianci, domagający się wycofania wojsk federalnych z Czeczenii, zajęli szkołę w Biesłanie, biorąc ponad 1100 zakładników, głównie dzieci, które uczestniczyły w rozpoczęciu roku szkolnego. 3 września rosyjskie siły specjalne zajęły budynek szturmem. Zginęły 334 osoby, w tym 186 dzieci; rannych zostało 810 osób.
Do zorganizowania ataku przyznał się Szamil Basajew, radykalny czeczeński dowódca polowy, który w Rosji był uważany za terrorystę nr 1. Basajew zginął w 2006 roku w wyniku eksplozji ciężarówki z materiałami wybuchowymi na terytorium Inguszetii.
Na szkolnym podwórku w Biesłanie budowany jest obecnie zespół memorialny, którego częścią będzie sala sportowa. To w niej terroryści przetrzymywali zakładników. Obecnie wiszą tam zdjęcia ofiar, obok wznoszona jest kaplica.
Na terenie szkoły umieszczono już tabliczki z nazwiskami oficerów sił specjalnych i ratowników z Ministerstwa ds. Sytuacji Nadzwyczajnych, którzy zginęli w czasie odbijania zakładników. W akcji tej poległo 10 oficerów sił specjalnych Federalnej Służby Bezpieczeństwa, 15 milicjantów i dwóch ratowników.
Osiem lat po tragedii mieszkańcy Biesłanu niezmiennie wyrażają żal, że nie została ona wyjaśniona; że wciąż nie są zbadane wszystkie okoliczności dramatu, w tym przebieg interwencji sił bezpieczeństwa.
Dochodzenie w sprawie tragedii w Biesłanie nadal trwa. Jak dotąd, do odpowiedzialności karnej pociągnięto tylko jedną osobę - Nurpaszę Kułajewa, jedynego schwytanego uczestnika ataku. Został skazany na dożywocie. Spośród przedstawicieli władz, zarówno republikańskich, jak i federalnych, nikt nie został ukarany za śmierć zakładników.
Komisja parlamentarna, która przez ponad dwa lata wyjaśniała okoliczności ataku, w grudniu 2006 roku oczyściła resorty siłowe z odpowiedzialności za tragiczne skutki akcji uwalniania zakładników. Według komisji to terroryści, a nie szturmujący szkołę, spowodowali eksplozję w budynku, która pochłonęła dziesiątki ofiar.
Zdaniem Matek Biesłanu, organizacji pozarządowej zrzeszającej rodziny poszkodowanych w biesłańskim dramacie, do tragedii doprowadziły przede wszystkim zaniedbania ze strony władz. Wśród winnych rodziny ofiar wymieniają również ówczesnego i obecnego prezydenta Rosji Władimira Putina.
Matki Biesłanu oceniają także, iż władze nie troszczą się wystarczająco o ludzi poszkodowanych w tym dramacie.
Najbardziej zdeterminowani bliscy ofiar, zrzeszeni w innej organizacji - komitecie Głos Biesłanu, w lipcu 2007 roku złożyli skargę na Rosję do Europejskiego Trybunału Praw Człowieka w Strasburgu. W maju 2011 roku Głos Biesłanu skierował do Strasburga kolejne dwie zbiorowe skargi. Oczekuje się, że trybunał odniesie się do nich pod koniec września.
We wrześniu 2010 roku, w szóstą rocznicę dramatu, rodzice biesłańskich dzieci wystosowali list otwarty do ówczesnego prezydenta Rosji Dmitrija Miedwiediewa, w którym zaapelowali do niego, by pamiętał o ranach Biesłanu. Zarzucili mu, że podobnie jak poprzednie władze, także on ignoruje ich wezwania o przeprowadzenie obiektywnego śledztwa oraz przyjęcie ustawy o statusie ofiar aktów terroru.
W czerwcu 2011 roku Miedwiediew przyjął przedstawicielki Matek Biesłanu. Obiecał im, że materiały śledztwa w sprawie ataku na szkołę zostaną rozpatrzone jeszcze raz. Przyznał również, że z tragedii tej nie wyciągnięto wniosków - ani administracyjnych, ani prawnych. Jednak do dzisiaj nic w tej kwestii się nie zmieniło.
(Onet./newsru.com/mk.ru/PAP)
