Mariusz Koryszewski
2008-09-25, ostatnia aktualizacja 2008-09-24 16:36
W założeniu miała nie być elitarna, tak jak zwykłe encyklopedie, lecz maksymalnie demokratyczna, otwarta na każdego internautę, który chciałby uzupełniać jej zasoby. Miała być niepoddana żadnej władzy, wszechstronna, darmowa, wciąż aktualizowana i rozwijająca się. Brzmi to dumnie. Jednak rzeczywistość wcale nie jest tak idealna. Co jakiś czas pojawiają się informacje o błędach i manipulacjach dotyczących tej największej sieciowej encyklopedii. Jaka jest więc Wikipedia? Czy można jej zaufać?
Google Maps + Wikipedia
Reklama paierosów w Wikipedii
Howard Webb, angielski sędzia, który podyktował kontrowersyjnego karnego w meczu Polska-Austria
więcej zdjęćZOBACZ TAKŻE
- Wikipedia na iPhone'a, czyli Wikipanion w App Store (27-08-08, 11:25)
- Semantyczna baza wiedzy Freebase o 60% większa niż anglojęzyczna Wikipedia (09-07-08, 08:59)
- Wikipedia: artykuły o genetyce (08-07-08, 12:55)
- Mikołaj Onowałow stanął na pl. Bankowym (23-06-08, 07:36)
- Britannica jak Wikipedia? (12-06-08, 15:04)
- Śląska Wikipedia już działa (27-05-08, 09:27)
SERWISY
Jak to działa?
Jak każde narzędzie - można ją wykorzystać w dobry i zły sposób. Wszystko zależy od ludzi. To co jest jej największą siłą, może być też jej największą słabością. Czym się różni od innych klasycznych encyklopedii? Opiera się na idei wiki, w myśl której wszyscy internauci mogą współtworzyć jej zawartość. Wikipedia utrzymywana jest przez amerykańską fundację Wikimedia, powołaną w 2003 roku. Tworzona jest wyłącznie przez wolontariuszy. Każdy może współtworzyć Wikipedię - wystarczy wejść na stronę zrobić poprawki i je zapisać. Niestety ułatwia to internetowym wandalom psucie treści. - By temu zaradzić społeczność Wikipedystów ze swojego grona wytypowała grupę osób, które przyjęły na siebie zadanie monitorowania zmian - mówi Paweł Zienowicz, rzecznik Stowarzyszenia Wikimedia Polska.
-Ponieważ wokół kontrowersyjnych tematów czasem wybuchają zażarte dyskusje powołano do życia Komitet Arbitrażowy, którego zadaniem jest rozwiązywanie konfliktów. W jego skład wchodzą Wikipedyści cieszący się powszechnym zaufaniem w społeczności. Najbardziej aktywni postanowili formalnie się zorganizować. Dlatego właśnie zawiązano Stowarzyszenie Wikimedia Polska - dodaje rzecznik stowarzyszenia.
Liczby, liczby...
Wikipedia jest największą i najszybciej rozwijającą się encyklopedią dostępną w internecie. Została założona w 2001 roku przez, Jimmy'ego Walesa. Jej polska odsłona została uruchomiona 26 września 2001 roku z inicjatywy dwóch ludzi: Pawła Jochyma i Krzysztofa P. Jasiutowicza. Wikipedia ma obecnie ponad 10 milionów haseł we wszystkich edycjach językowych, a polska edycja zawiera prawie 600 tysięcy haseł. Istnieje ponad 200 edycji językowych Wikipedii. Uruchomiono też siostrzane projekty takie jak: Wikicytaty (kolekcja cytatów), Wikiźródła (dokumenty tekstowe, teksty literackie i statystyki), Wikicommons (repozytorium grafik i mediów), wikibooks (edytowalne treści podręczników), Wikinews (serwis informacyjny oparty na zasadach wiki). Polską Wikipedię odwiedza ok. 6 milionów unikalnych użytkowników miesięcznie. Jest w pierwszej dziesiątce najpopularniejszych serwisów internetowych w Polsce. Dziennie na polskiej Wikipedii powstaje średnio około 350 artykułów - mówi rzecznik Wikimedia Polska.
Ciekawostki
W Wikipedii można trafić na naprawdę interesujące wpisy. Warto zapoznać się np. z tą listą nietypowych artykułów. Lista nietypowych artykułów. O sile Wikipedii świadczą takie wpisy jak np. Paradoks dziadka, w którym wyczerpująco opisana jest problematyka tego paradoksu czasowego (co się stanie, gdy po cofnięciu się w czasie zabijemy własnego dziadka?) Takich ciekawych artykułów, których próżno szukać w innych encyklopediach jest tutaj dużo.
Na Wikipedii możemy również znaleźć zestawienie innych ciekawych paradoksów np. paradoks kłamcy lub paradoks omnipotencji. Lista paradoksów.
A to lista innych ciekawych artykułów, z których możemy dowiedzieć się ciekawych rzeczy np. o Blondi, psie Hitlera, poznać rozbudowaną definicję podrywu lub poznać osobliwe Prawa Murphy'ego. Wikiciekawostki.
Na Wikipedii można też znaleźć dziwaczne imiona autentycznych ludzi np. Vista Avalon, tak ma nazywa się córka jednego z pracowników Microsoftu w Kanadzie, albo Meksykanin, który dostał na imię Yahoo, gdyż jego rodzice poznali się przez komunikator tej firmy. Lista niezwykłych imion.
W USA wikipedia poinformowała o zabójstwie szybciej od policji. W czerwcu 2007 roku ta internetowa encyklopedia podała informację o śmierci żony gwiazdy wrestlingu Chrisa Benoita 14 godzin przed tym, jak policja znalazła ciała w domu na przedmieściach Atlanty... (!).
Bywa zabawnie
W Wikipedii nie brakuje też naprawdę zabawnych wpisów. Oto przykłady: Akustyczny kotek - był kryptonimem niezwykłego projektu prowadzonego w latach 60. przez CIA. Jego celem było zbadanie przydatności kota domowego jako narzędzia podsłuchowego w misjach wywiadowczych.
Warto zobaczyć też wpis Kampania walki z czterema plagami. To kampania społeczno-polityczna wprowadzona w życie w ChRL w latach 1958-1962. Polegała na tępieniu szczurów, wróbli, komarów i much, a jej celem miało być podniesienie poziomu higieny w Chinach.
Warto też zajrzeć na wpis Libacja alkoholowa.
A to 2 przykłady ludzkiej głupoty na Wikipedii (podkreślone fragmenty na zielono). Pierwszy sugeruje, jak przekonać się, że jest się człowiekiem. Drugi rozszyfrowuje znaczenie skrótu Polsat.
Część edytujących Wikipedię internautów nie ma też pojęcia o ortografii. Oto cała lista błędów językowych, jakie popełniane są na łamach Wikipedii.Lista błędów językowych
Problemy z wiarygodnością
Problemem Wikipedii jest możliwość łatwego wandalizowania treści haseł oraz nierówna jakość edycji (nie wszyscy wpisujący hasła piszą na poziomie adekwatnym do encyklopedii). Ale możliwość dowolnej dystrybucji jej zawartości, ciągłe udoskonalanie, duży zasięg i liczba edycji językowych spowodowały, że Wikipedia jest jednym z najczęściej cytowanych źródeł w Internecie. Wielu ludzi uważa Wikipedię za źródło w pełni wiarygodne. Zwłaszcza dla młodych ludzi, Wikipedia jest niepodważalnym źródłem wiedzy. A nie powinna być...
Efekt Locke'a
Wikipedia w dużej części jest tworzona przez maniaków danej dziedziny, którzy mają mnóstwo czasu. Efekt jest taki, że np. wpisy o serii gier Call of Duty zawierają mniej więcej tyle samo słów w polskiej Wikipedii, co artykuł o II wojnie światowej. W obu przypadkach jest to ponad 5000 słów. Albo fakt, że fikcyjnym postaciom poświęca się tyle samo lub więcej miejsca. Dobrym przykładem jest postać Johna Locke'a z serialu "Lost", który ma więcej wpisanych słów niż wybitny filozof z XVII wieku o tym samym nazwisku.
W Wikipedii czasami zdarzają się kłótnie i spory edycyjne miedzy użytkownikami. Społeczność wytworzyła jednak skuteczne mechanizmy wypracowywania neutralnego punktu widzenia. Kontrowersyjny artykuł może zostać "zamrożony" do momentu konstruktywnego zakończenia dyskusji nad jego treścią. Jeśli dyskusja staje się zbyt emocjonalna, a nie merytoryczna, osoba która usiłuje innym narzucać swoje zdanie może zostać czasowo pozbawiona możliwości edycji - informuje Paweł Zienowicz.
Wielka manipulacja
Niestety na Wikipedii zdarza się dość dużo manipulacji. Ewidentnie największą i najbardziej znaną mistyfikacją była sprawa nieistniejącego Henryka Batuty Anonimowy autor lub autorzy stworzyli hasło opisujące nieistniejącą postać historyczną. Postać Henryka Batuty została zmyślona, niemniej hasło o niej pozostawało niezauważone w Wikipedii przez blisko piętnaście miesięcy - od 8 listopada 2004 aż do 20 stycznia 2006.
Cenzura żyje
Niedawno powstał Wikiscanner, który pozwala sprawdzać po IP, kto modyfikował dany wpis. Okazało się, że treści Wikipedii nie są jedynie dziełem ludzi, których intencją jest przekazywanie obiektywnej prawdy. Dzięki Wikiscannerowi zauważono, że cenzura na Wikipedii ma się dobrze, a hasła "ulepszają" agenci służb specjalnych, politycy i wielkie korporacje. Pracownicy CIA upiększali biografię byłych prezydentów USA - Reagana i Nixona. CIA edytowało również artykuł o inwazji na Irak (wstawiając słowo "wyzwolenie" w miejsce niewygodnej "inwazji"). Natomiast FBI usunęło z Wikipedii zdjęcia obozu w Guantanamo na Kubie, w którym przetrzymywano osoby podejrzane o współpracę z Al-Kaidą.
Tymczasem z komputera należącego do telewizji BBC zmieniono informację dotyczącą konfliktu na Bliskim Wschodzie, zastępując wyraz "terroryści" określeniem "bojownicy o wolność". Okazało się, że w sumie pracownicy BBC odpowiedzialni są za ok. 7 tysięcy zmian w artykułach Wikipedii. Również pracownicy Fox News kasowali wpisy nieprzychylne ich stacji.
Także sieć marketów Wal-Mart nie próżnowała i zamieniła stwierdzenie o niższych niż w przypadku konkurencji pensjach swych pracowników na informację o pensjach "dwukrotnie wyższych niż płaca minimalna".
Wandalizm czyli rzecz o Webbie
Zupełnie aktualny przykład wandalizmu mieliśmy podczas tegorocznych futbolowych Mistrzostw Europy. Gdy pod koniec meczu Polska - Austria, angielski sędzia Howard Webb podyktował Austriakom karnego, w polskiej Wikipedii natychmiast pojawiły się mocno niecenzuralne wpisy w artykule dotyczącym feralnego arbitra. Gdy wykasowano negatywne opinie, doprowadzając artykuł, do porządku, zaraz potem ktoś inny po raz kolejny dokonał niecenzuralnego wpisu. Takich przypadków na "wiki" jest więcej.
Mikołaj Onowałow czyli reklama dźwignią handlu
W czerwcu tego roku zdziwienie wzbudził pomnik radzieckiego chemika i oficera NKWD, postawiony na Pl. Bankowym w Warszawie. Nie wiadomo było skąd się tam znalazł i kto go postawił. Według wpisów na Wikipedii, Onowałow był twórcą tabletki Spectab, która zwiększała tolerancję organizmu na alkohol. Okazało się szybko, że Onowałow w internecie pojawiał się jedynie na czterech stronach, z czego dwie to właśnie Wikipedia (edycje PL i EN). Dwie pozostałe strony, na których były biogramy Onowałowa (che-mix.net i russkyechimiki.ru) zostały założone w odstępie kilkunastu dni i miały ten sam adres IP. Poza tymi stronami postać Onowałowa w internecie nie istniała. Artykuły na polskiej i angielskiej Wikipedii były założone tego samego dnia (12 maja) i były edytowane przez tę samą osobę. Filmy na YouTube zostały załadowane kilkanaście dni przed powstaniem artykułów na Wikipedii (25 kwietnia). A więc przed marcem nikt o Onowałowie nie słyszał. Od marca zaś powstało nagle kilka stron, które potwierdzały istnienie naukowca. Okazało się jednak, że za całą tą akcją stała firma medyczna, która reklamowała w ten sposób nową pigułkę na kaca.
To doskonały przykład tego, że firmy coraz częściej manipulują Wikipedią w celach reklamowych i wizerunkowych. Sprawa Onowałowa pokazała, że nie robią tego jedynie wielkie zagraniczne korporacje, ale też o wiele mniejsze firmy. Co bardziej bulwersujące, niektórzy nie zauważyli w tym nic złego, a wręcz przyklasnęli oryginalnemu pomysłowi na reklamę.
Idą zmiany?
Zarząd Wikipedii szuka sposobu na ukrócenie działań wandali. Wygląda na to, że cecha, dzięki której Wikipedia zyskała taką popularność - wolność - będzie jednak ograniczana.
Zmodyfikowany mechanizm edycji jest testowany na Niemieckiej Wikipedii. Wciąż każdy internauta może edytować hasła, jednak po zapisaniu, zmiany nie pojawią się na stronie. Będą czekać na aprobatę weryfikatora, który je potwierdzi (zmiany pokażą się na stronie) lub odrzuci.
Jednak niezweryfikowane wpisy nie będą dostępne wyłącznie dla weryfikatorów. Wszyscy użytkownicy posiadający konto na Wikipedii będą mogli je oglądać.
Istnieje jednak możliwość, że Wikipedia może się "zakorkować", ponieważ liczba zachodzących zmian jest ogromna, a każda będzie musiała być przecież zweryfikowana.
Wszystko wskazuje jednak na to, że takie rozwiązanie będzie powszechnie stosowanie na stronach Wikipedii.
Veropedia czyli wiki godna zaufania
Nowym projektem, który ma za zadanie wyeliminować słabości Wikipedii i możliwości manipulacji jest Veropedia, w której mają się znaleźć wyłącznie najlepsze artykuły zamieszczone na stronach Wikipedii, ale tylko takie, które zostały zweryfikowane i zaakceptowane przez grupę akademickich ekspertów. Każda definicja zamieszczona w Veropedii musi spełnić kilka dodatkowych kryteriów. Nie mogą się w niej np. znajdować nieaktualne już linki i niedokończone fragmenty tekstów. Nie ma też możliwości edycji haseł. Wszystkie modyfikacje mogą być wprowadzone wyłącznie na podstawie poprawionych artykułów w Wikipedii, przy czym cały artykuł musi ponownie przejść przez proces weryfikacji prowadzonej przez ekspertów. Dzięki temu, podobnie jak wypadku tradycyjnych encyklopedii, treści publikowane na Veropedii będą mogły służyć uczniom i nauczycielom jako wiarygodne źródło informacji. Niestety na razie nie ma edycji w języku polskim.
Konkurencja nie śpi
Jakiś czas temu Google wystartował ze swoją encyklopedią o nazwie Knol. Czym się ona różni? Wszystkie teksty są nierozerwalnie związane z autorem, bez możliwości edycji przez innych użytkowników. W ten sposób "Knol" uniemożliwia późniejsze manipulacje tekstem. Autorom, którzy dysponują większą wiedzą na dany temat, utrudnia to jednak dokonanie jakichkolwiek zmian. Może dojść do publikacji nierzetelnych tekstów, bez możliwości poprawienia. Knol zawiera również zdjęcie autora tekstu. Ponadto jest też możliwość oceny każdego artykułu. Twórca Wikipedii, Jimmy Wales, nie boi się jednak inicjatywy Google'a. To zupełnie nie wygląda na to, co my robimy - powiedział Wales.
Google lubi jednak współpracować z Wikipedią. Google Maps od niedawna pokazuje na mapie artykuły Wikipedii. Jeśli artykuł dotyczy jakiegoś miejsca na ziemi (miasta, budynku, zabytku lub innego obiektu), to mechanizm Google'a pokaże go w postaci ikonki.
Bez reklam?
Jakiś czas temu pojawiły się spekulacje, że Wikipedii może zabraknąć środków na utrzymanie serwerów. Rocznie na ten cel potrzebne jest około 4-5 mln dolarów.
Może rozwiązaniem byłyby reklamy. Jak do tej pory Wikipedia utrzymuje się z darowizn. Wiarygodność Wikipedii jest wysoka z uwagi na to, że brak w niej reklam. Reklamy mogłyby zaburzyć jej neutralność - sugeruje Paweł Zienowicz, ze Stowarzyszenia Wikimedia Polska.
Ale czy Wikipedia długo jeszcze będzie w stanie utrzymać się bez takiej formy finansowania? Trudno powiedzieć.
Wersja drukowana?
Jeszcze we wrześniu Bertelsmann ma zamiar wydać drukowaną wersję niemieckiej Wikipedii. Do encyklopedii zostanie wybranych 50 tysięcy najpopularniejszych haseł. Papierowe wydanie niemieckiej "wiki" ma zmieścić się na tysiącu stron.
Czy w Polsce też doczekamy się papierowej edycji Wikipedii? Według Zienowicza jednym z największych atutów Wikipedii jest jej aktualność, a wydanie papierowe zostałoby pozbawione tej cechy. Raczej obserwujemy odwrotne zjawisko - wydawnictwa przenoszą papierowe encyklopedie do Internetu - dodaje rzecznik.
Niezależnie od tego, Wikipedia jest jednym z najciekawszych serwisów, w dodatku cieszącym się dużą popularnością. Pomimo wielu problemów Wikipedia ma już wyrobioną pozycję w internecie. I łatwo nikomu jej nie odda.
komentrze na Forum
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz